Categorie: Projecten en Opdrachten

Een jaar geleden begonnen Lucas en ik met de ontwikkeling van onze H2-clinics. Korte uitleg over waterstof, wat is het, hoe maak je het, en waar wordt het gebruikt. En dan vooral: de deelnemers zelf waterstof laten maken. Zoals afgelopen november bij de provincie Friesland en in februari bij Stork

Recent hebben we een h2-clinic@home versie ontwikkeld.  Een mooie gelegenheid om een tweetal korte filmpjes te maken. Hieronder de links.

• H2- clinic, original  door Tineke
• H2- clinic @ home, door Lucas 

De geluid en beeldopnamen van ons als ’talking heads’ zijn gemaakt door Meinoud Sportel. Meinoud is documentaire maker en heeft meegedaan met de pilot van de h2clinic@home. Hij stelde voor de filmpjes te maken. Dank voor het idee en hulp bij het maken, Meinoud!

De film van de @home versie heeft Meinoud afgemonteerd, de andere heb ik zelf gedaan. Leuk om te doen, met imovie gaat dat heel eenvoudig als je een goede geluid (en beeld) basis hebt. 

Interesse in een H2 clinic voor bedrijf of organisatie, live of @home, neem contact op met EnergyGarden.

Twee jaar geleden alweer, 15 mei 2018, dat ik mijn laatste werkdag had bij Gasunie.  Een nieuw avontuur tegemoet als zelfstandig professional, onder de naam EnergyGardenNL. Afscheid van Gasunie als werkgever, maar niet afscheid van energie. Duurzame energie, energietransitie, rol van mensen in het energiesysteem van de toekomst. 

Wat gaat de tijd snel en wat gebeurt er veel in zo’n periode! Mooie opdrachten,  vooral op het raakvlak van onderwijs, onderzoek en bedrijven (innovatie). Eerst een biogas project, en langzamerhand steeds meer waterstof.  Met affiniteit met de inhoud, vind ik steeds beter mijn rol als verbinder en als katalysator in de energieketen. Hoe leuk is het om te zien dat er mooie projecten ontstaan en samenwerking groeit, mede door dat ik partijen bij elkaar heb gebracht.

Kennisdelen, in woord en geschrift, deed ik altijd al graag. Voor studenten, of bij bedrijven-teams. Daar is nu kennisdelen door middel van  beeld (tekeningen) en het geven van waterstof clinics bijgekomen. 

Is alles rozegeur en maneschijn? Tuurlijk niet. Waar ik geniet van de keuzevrijheid die ik heb om te bepalen welke opdrachten ik aanneem en mijn eigen tijd kan indelen, miste ik aanvankelijk de vanzelfsprekende nauwe contacten met directe collega’s. Het kostte me een tijdje om daar een nieuw evenwicht te vinden. Opdrachten met langere doorlooptijd zoals bij de Rijksuniversiteit Groningen en EnTranCe helpen daarbij. Daarbij ontstaan vanzelf nieuwe contacten. 

Minpunt: heel veel (alle?) projecten rond duurzame energie en energietransitie hangen  aan elkaar van subsidies. Zo’n subsidietraject duurt vaak dra-ma-tisch lang. Voor je het weet ben je 1 tot 1,5 jaar verder. Waarbij helaas mijn constatering is dat de subsidieverstrekker vaak niet gehinderd wordt door kennis van de inhoud, en zeer sterk is in het exact volgen van het administratieve proces. Onoverbrugbaar voor zelfstandigen of kleine bedrijven.
Ik pleit voor een lage-drempel-innovatiefonds, waar een klein team van  mensen uit de energiewereld, snel en laagdrempelig  kleine bedragen beschikbaar stellen aan innovatieve ondernemers. Steeds om een stukje uit te proberen, een aanname  te toetsen. En waar een deel, zeg 1 % van de subsidie pot van de verschillende overheden gestopt wordt. Wat zou je daar veel innovatieve MKBers mee kunnen helpen. 

Samen met Lucas geef ik regelmatig waterstof-clinics bij organisaties. In 1 uur een korte inleiding over waterstof, wat is het, hoe maak je het, waar gebruik je het voor, maar vooral: zelf maken. Met kleine experimenteersetjes. Gister, eind van de vrijdag middag waren we -voor de tweede keer- bij een groep medewerkers van Stork. Uitgenodigd door Michiel, Stork, locatie Groningen, die op Linkedin het verslagjes van de eerste keer had gelezen. Nu nodigde hij ons uit voor de technici en monteurs (E&I) van zijn afdeling. In de grote werkplaats waren drie grote tafels neergezet waar we de experimenten konden (laten) doen. Beamer met verlengsnoer, en presentatie op een grote witte schuifdeur geprojecteerd. In tweetallen aan de slag en -before long- draaiden overal kleine molentjes op elektriciteit gemaakt uit waterstof. 

Of ze ook een certificaat kregen, vroeg een van de deelnemers.
Best een goed idee eigenlijk. 

Chemiepark Delfzijl

Mooie lokatie voor het geven van een waterstof clinic. Op uitnodiging van Rene Hartman waren Lucas Lambers en ik  deze week op  bezoek bij Stork op het chemiepark Delfzijl. Altijd imposant, vind ik,  industriële omgeving. Vooraf veiligheidsfilm kijken, legitimeren, en met een busje van de receptie naar de Stork lokatie gebracht. Veiligheid voorop.

STORK

Enthousiaste groep en geanimeerde discussie. Na een korte presentatie over wat waterstof is en wat je ermee kan heel veel vragen en gedachten. Het praktijk deel, zelf waterstof maken, ging ook prima: alle groepjes  hadden binnen de kortste keren een molentje of wieltje draaien op waterstof, dat ze daarvoor zelf geproduceerd hadden.

Mooi om het gesprek te volgen tussen de Stork collega’s en te horen hoe zij nadenken over een toekomst waarin waterstof een grotere rol kan gaan spelen. Dat vraagt ook wat van de opleiding en training van de technici. Deze clinic was een mooi beginnetje om in gesprek te raken.

2018-2019

Nieuwe start als zelfstandige vanaf juni 2018. EnergyGardenNL gaat van start. Met de eerste periode veel gesprekken, voldoende tijd om allerlei netwerkbijeenkomsten te bezoeken, rond te kijken. En te gaan ervaren hoe het is om als zelfstandige opdrachten te vinden en alles zelf te regelen. Heel anders dan de bijna 30 jaar bij Gasunie. Spannend en boeiend. 

Adapner –  biomassa en biogas – november 2018- JUNI 2020

Adaptive Logistics in Circular Economy, kortweg ADAPNER , is een vierjarig project, waarin onderzoek wordt gedaan naar het logistieke proces rond biomassa en biogas zodat de regionale economie duurzaam versterkt wordt en de productie van biogas rendabel is/wordt.

Klik hier voor meer
en hier voor het eindrapport

Waterstof  in vogelvlucht en zelf maken – Vanaf juni 2019

Bijna elke week is er wel weer wat in het nieuws over waterstof. Van ‘Wondermiddel voor de energietransitie’ tot ‘oude wijn in nieuwe zakken’. Of iets er tussenin.

Maar wat is waterstof nou eigenlijk?
Hoe ziet het eruit?
Hoe maak je het?
Wat kun je er mee?

We hebben een H2 clinic ontwikkeld van 1 uur.  Voor medewerkers in organisaties die willen ruiken aan waterstof.  Die het leuk vinden om ‘s avonds thuis te kunnen zeggen: Weet je wat ik vandaag gedaan heb?
Ik heb waterstof gemaakt!

In niet meer dan 1 uur geven we basis-informatie over waterstof
én kunnen deelnemers zelf waterstof maken. Groepen van 15-20 personen, als onderdeel van een duurzaamheidsdag, in house.
Op de klimaattop Noord van 31 oktober 2019  laten we de waterstof keten in het klein zien. Van productie tot gebruik.

Filmpje uit juli 2020 over de clinic hier.

Docent- VANAF 2019 

De Hanzehogeschool in Groningen heeft naast een groot aantal schools ook brede ‘Centers of Expertise’, over alle opleidingen heen. Een daarvan in het center of Expertise Energy. Voor verschillende opleidingen lever ik een bijdrage als docent of coordinator. Bijvoorbeeld de Minor Energy Markets (sept-okt 2019 en feb-mrt 2020) en de Master SeSym.

Klik hier voor meer

Presentaties en demonstraties – 2019 en eerder

Afgelopen jaren ook regelmatig presentaties gegeven (als gastdocent bij een EDI cursus: Gaswaardeketen/International Gas Value Chain) of recent een demonstratie als ‘doorlopende voorstelling‘ bij een waterstofexperiment of toelichting bij een project poster.

Klik hier  voor meer

Overzichtspresentatie  Waterstof – feb 2019

Enkele ondernemers uit Ooststellingwerf zijn zich aan het oriënteren op een fossielvrije(re), energiezuinige(re) en inclusievere toekomst.
Een van de opties om te onderzoeken is een mogelijke rol van waterstof in  een te bouwen Smart Transferium gebouw en in mobiliteit in de regio.
Een adviseur van de ondernemers heeft EnergyGarden gevraagd een overzicht te maken van waterstof, fysieke, technische, commerciële, wetgevings- en financiële aspecten.

Groene Waterstof Booster:  Juni- December  2018

Subsidieaanvraag traject gericht op het bouwen van een innovatie-ecosysteem op het gebied van waterstof.
Opdrachtgever: Hanzehogeschool

  Klik hier voor meer.

Human Capital in de Energietransitie (HUCAP) –  juni-dec 2018

Hoe laten we MBO, HBO en WO energieonderwijs beter aansluiten op de behoeften van het-innovatief- MBK.
Opdrachtgever: New Energy Coalition

Klik hier voor meer.

 

H2-clinic

Op 18 november was EnergyGarden aanwezig bij de provincie Friesland voor een interactieve middag over waterstof. We begonnen met onze H2-clinic voor een geinteresseerde groep medewerkers van de provincie, voornamelijk uit de duurzaamheidshoek, maar ook enkele collega’s van andere afdelingen. Na een korte presentatie van Lucas en mijzelf, volgde ’the fun part’… het zelf waterstof maken. Onze contacpersoon bij de provincie Jan Jaap Dicke, had geregeld dat we de (reusachtige) commissiezaal in het provinciehuis konden gebruiken. Mooi was dat hier een serie lage tafels klaarstond waarop we de vier experimenteersets neer konden zetten.
Ook nu weer volop enthousiame om zelf iets te doen, te maken. Hands on. Dat werkt prima in zulke kleine groepen, iedereen doet mee. 

Verdiepende sessie

Het tweede deel van de middag hadden we een waardevolle discussie aan de hand van 4 thema’s.

• Waterstof en industrie
• Waterstof en gebouwde omgeving
• Waterstof en mobiliteit 
• Waterstof en opslag.We verkenden de mogelijkheden en initiatieven die al lopen of gepland zijn buiten de provincie, en ook waar aanknopingspunten zitten voor Fryslan zelf.
  Duidelijk werd dat waterstof geen one size fits all of wondermiddel is. Wel kan het in bepaalde delen van het energiesysteem een bijdrage leveren. 

Dag van de duurzaamheid, 10 oktober. Op uitnodiging van Dorinda Hijszeler, beleidsadviseur duurzaamheid van de gemeente Tynaarlo, was ik aanwezig op het duurzaamheids event dat de gemeente had georganiseerd.
Op het ‘marktplein’ stonden verschillende standjes, van lokale energie en duurzaamheidsinitiatieven  zoals  Operatie steenbreek, energiecooperaties en energieloket. Zelf bemensde ik het standje ‘Waterstof’ .

Wat was dat leuk! Erg veel interesse en aanloop van de bewoners van Tynaarlo. Veel belangstelling voor in waterstof. Zichtbaar maken wat waterstof is, hoe je het maakt, en hoe je het weer kunt gebruiken. Verschillende mensen waren geinteresseerd in de mogelijkheid hun eigen huis energie-autonoom te maken met zonnepanelen en waterstof als opslag.

Technisch kan het, was steevast mijn antwoord. Tenminste voor de dag-nacht opslag. Seizoensopslag is een brug te ver op huishoudschaal. En je hebt ook (nog) een hele dikke portemonnaie nodig.

En ook nog een paar bekenden tegengekomen, waaronder Rolf Akker.

Waterstof demonstratie

Op 7 september was ik aanwezig op de Shell Family Day op het Shell Onderzoeks Laboratorium in Amsterdam. Op uitnodiging van ENGIE die daar als vaste contractpartner van het Shell laboratorium een stand bemande.
Met een demonstratiemodel van de waterstofwaardeketen, om uit te leggen wat waterstof is en laten zien hoe het gemaakt kan worden uit stroom.

De in waterstof opgeslagen energie kan dan op een later moment
weer gebruikt worden om weer om te zetten in stroom. De demonstratie was binnen, waardoor het meegebrachte zonnepaneeltje niet genoeg licht kreeg om voldoende stroom te leveren. Als backup had ik een batterijsetje bij me. Als je die met groene stroom oplaadt, vertelde ik, kun je ook over groene waterstof praten.

Shell Technology Center Amsterdam

Ruim 1200 Shell ouders en kinderen bezochten de open dag, en een heel stel daarvan bekeken het waterstofexperiment. Afwisselende in Engels en Nederlands, met af en toe een vertaalpauze : een vader die mijn verhaal in het Italiaans vertaalde voor zijn uiterst geinteresseerde zoontje. Veelgestelde vraag was: kun je nog iets met de zuurstof doen, die bij  de electrolyse van water in waterstof en zuurstof, vrijkomt. Nee, meestal niet.
Op de Engie stand hadden we ook nog een ‘Dr. Bibber’ spiraal staan, die veel hilariteit veroorzaakte bij de omstanders. Tot ze het zelf probeerden, en de bel steeds lieten afgaan. Toch niet zo makkelijk om zelf te doen….

Later op de middag kon ik zelf ook nog mee met een rondleiding door het lab, STCA, een van de drie belangrijkste shelll laboratoria van de wereld.  Dan gaat mijn onderzoekershart weer enthousiast van kloppen. Als natuurkundige heb ik 4 jaar experimenteel onderzoek gedaan tijdens mijn promotie aan de Rijksuniversiteit Utrecht, en de eerste 5,5 jaar bij Gasunie waren ook bij het research lab van Gasunie.

Family Day

Een klein meisje klom op de barkruk om het experiment goed te kunnen zien. Ze hielp bij het aansluiten van de electriciteitskabeltjes. Ik ben nogal van de techniek, zei ze. Vijf jaar oud!
Een moeder met twee jonge kinderen stond de demonstratie te bekijken. Eigenlijk moet Papa er bij zijn, die vind dit ook leuk, zei ze. Even later kwam de betreffende vader er aan. Een leuke verrassing was dat ik hem kende: Marcel Kramer, vroeger CEO bij Gasunie, en toen mijn hoogste baas. Goed om even (kort) bij te praten.
Naderhand kwam ik ook nog familie van mij zelf tegen, Wout (Shell), Nynke en hun drie zonen. Echt een familie-dag.

Symposium

Vanmorgen op een symposium geweest met de titel ” Energie transitie: kostenpost of kans? “. Georganiseerd door Hanzehogeschool-studenten ism Innovatiespotter. Begonnen als idee voor een eindpresentatie van studenten aan een innovatiewerkplaats, en uitgegroeid tot een halve dag event, met verschillende sprekers. Last minute werd zelfs uitgeweken naar een grotere zaal, vanwege de vele aanmeldingen.

Studenten en Innovatiespotter

Aftrap door enkele studenten, over het organiseren van dit event, en ook over de resultaten van hun onderzoek. Gea Vellinga, van Innovatiespotter, gaf een simpel overzicht van zo maar 10 regionale MKB’s die bezig zijn met energie innovaties. en die zij ook niet kende, voordat de innovatie-spotter software ze had gevonden. En toen bleek dat niemand in de zaal deze bedrijven kende, noch overheden, noch kennisinstellingen, noch bedrijven. “Zijn de MKB-ers hier dan ook uitgenodigd?”, was een vraag. Ja, deels uitgenodigd, maar niet gekomen.  Er zijn zo veel innovatie-initiatieven (750 in NL, waarvan 50 op energiegebied) en MKBers zijn zo druk met hun boterham verdienen, dat ze zeer selectief (moeten) zijn in waar ze naar toe gaan. En zo komt het dat een groot deel van innovatiesubsidies niet bij MKB terecht komt, maar bij grote bedrijven en veel bij kennisinstellingen.

Titel dekt lading niet

Interessant? Zeker. Antwoord op de vraag in de titel van het symposium?
Nee. De titel op de uitnodiging (kostenpost of kans) werd niet waar gemaakt. De genodigden spraken met name over de kansen, terwijl veel mensen-op-straat tegen de kosten aanhikken. Balans in de verhalen is belangrijk.
Over verhalen vertellen kregen we een enthousiaste bijdrage van Pier Baarsma, CEO van NDC media groep.
De titel die boven alle presentaties vandaag stond was : “Verbinden wat er al is”. Ofwel: maak gebruik van bestaande infrastructuur, breng die bij elkaar.

Versnipperd

Mooi gezegd, reuze lastig. Want ook een brede paraplu (zoals Blue Skies platform) over allerlei bestaande initiatieven heen hangen, maakt het niet noodzakelijkerwijs eenvoudiger om te vinden wat je zoekt.

Tja, en in dit vernipperde beeld ben ik een startend adviseur, die met EnergyGarden probeert MKB ers te verbinden aan kennisinstellingen en inzet op delen en vespreiden van energietransitiekennis…
Toch ben ik ervan overtuigd dat dat wel de richting is:
niet ieder voor zich, maar samen.
Wat denk jij?

In de zijlijn van de bijeenkomst weer wat bekenden gezien/ gesproken en een nieuw contact gelegd met Rudolf, van provincie Friesland. In augustus praten we verder. Toch nuttig!