Categorie: EnTranCe

De plaats is Groningen.
De lokatie is de EnergyBarn.
De dag is 6 maart 2019.
Het tijdstip is 16:14.

Over 1 minuut gaar Yvo de Boer (spreek uit Aivoo) beginnen met zijn Barntalk. Nog even zit ie te wachten op de Chesterfield bank. Het voorgaande uur heeft hij gesproken voor studenten, nu volgt zijn presentatie voor een man/vrouw of 100, geïnteresseerden in klimaat, energietransitie en duurzaamheid.

Yvo is president van de Gold Standard Foundation, is een aantal jaren bij KPMG verantwoordelijk geweest voor de onderwerpen klimaatverandering en duurzaamheid, en was van 2006-2010 secretaris generaal van het klimaatbureau van de Verenigde Naties -UNFCCC (United Nations Framework Convention on Climate Change).

Yvo begint met het stellen van twee vragen:

1. Hoe kan het dat inmiddels (bijna) iedereen beaamt dat het voorkomen van (gevaarlijke) klimaatverandering belangrijk is, en dat er toch niet veel actie is.
2. Hoe kunnen we in duurzaamheidsacties de weg van de minste weerstand zoeken.

Als Yvo terugkijkt op zijn 30 jarige klimaat carriere valt het hem op dat
– vanuit de wetenschap de resultaten steeds eenduidiger en steeds somberder worden.
– vanuit de technologie het beeld veel rooskleuriger is;, veel technologieën zijn er al en de prijzen gaan dramatisch omlaag, bv zon en wind.
– van uit de maatschappij is er conscensus dat het een ernstig vraagstuk is die actie behoeft.

De realiteit is: heel veel conferenties, barntaks, 20 internationale conferenties, klimaatverdrag. Heel veel praten, heel veel mensen. Klimaatconferentie Parijs had 50.000 deelnemers en koste Frankrijk 150 miljoen Euro tbv de organisatie! Veel beloften, veel afspraken, veel foto’s van belangrijke mensen met serieus gezicht.
Maar….
Weinig internationale acties, wel wat lokale en regionale acties. En de CO2 emissies zijn ondertussen hoger dan ooit.

Yvo vertelt dat hij tijdens zijn KPMG jaren met veel (grote) organisaties heeft gesproken. Omdat het over duurzaamheid ging begon hij eerst bij de milieucoordinatoren. Hij is snel gestopt met praten over milieu en met de milieucoordinatoren. Die zijn al overtuigd van de noodzaak tot duurzame bedrijfsvoering en hebben meestal nul invloed in de organisatie. Yvo ging zijn aandacht richten op CFO’s en risk officers.
Drie vragen stelde hij steeds:
a) denk je dat duurzaamheid een rol kan spelen in de groei van je bedrijf door innovatie?
b) denk je dat duurzaamheid een rol kan spelen in de groei van je bedrijf door efficiency?
c) hoe denk je dat duurzaamheid in je gedrag als organisatie invloed heeft op de beurswaarde van je bedrijf
Vanuit de zaal werd een vierde vraag gesuggereerd: d) hoe denk je dat duurzaam gedrag in je organisatie de bereidheid van jonge mensen om bij je te komen werken beinvloedt?

Nog een paar uitspraken van Yvo.
– probeer eerst probleem te begrijpen, voordat je het probeert op te lossen
– mensen zijn niet geneigd bij te dragen aan zaken die nadelig voor ze zijn.
– beloon positieve oplossingsrichtingen : zoek wegen om positieve bijdragen voor het klimaat/ duurzaamheid  in rapportages als waardecreatie te waarderen; ook als basis voor investeringen.
– zet internationaal (politiek en financieel) instrumentarium in in de toekomstige groei gebieden : niet Europe, wel Afrika en delen van Azie.
– toekomst NL/ europa in de kenniseconomie

Doe niet aan klimaatcalvinistische zelfkastijding.

Na de presentatie en een paar centrale vragen staat een klein clubje individuele vragenstellers in de rij bij Yvo en de Chesterfield bank. DE rest gaat naar de andere kant van de ruimte in de EnergyBarn. Nara de drankjes (en hapjes) en de gesprekken met bekenden en onbekenden. Dat vind ik het leuke van zulke bijeenkomsten. Altijd weer kans om met iemand aan de praat te raken. Deze keer maakte ik bijvoorbeeld kennis met Jur de Pauw. Interessant gesprek over zijn activiteiten om met een paar dorpsgenoten Valthe duurzaam te maken en over mijn activiteiten met EnergyGarden.

Paar jaar geleden begonnen met een idee van Jan Terlouw, om aan elke vergadertafel, in politiek en bedrijf, een lege stoel te zetten. Dit is de stoel voor de toekomst, die zelf geen stem heeft om mee te praten. De lege stoel als geheugensteun voor de aanwezigen, om de toekomst niet te vergeten en deze een stem te geven.

Op de BarnTalk, in de EnergyBarn op de Campus in Groningen, boden drie kinderen zo’n stoel aan aan de Hanzehogeschool. Namens een heleboel kinderen van hun school boden Izra (10), Jaimie (12) en Menaf (12) aan de spreker van die middag Harm Edens. De stoel hadden met hun klasgenoten gemaakt in het kader van de Energy Challenges.

Harm nam de stoel in ontvangst en vroeg de kids er om de beurt op te gaan zitten en te vertellen wat zij voor de toekomst wilden.

Jaimie:
Een goede toekomst, waar iedereen gelijk is. Een toekomst waar iedereen dezelfde auto heeft, dan hoeft niemand stoer te doen met zijn auto.

Izra: Ik wil een betere toekomst, waar niet overal plastic ligt.

Menaf: Waar mensen niet altijd de elektriciteit aan hebben, een middag het digibord uit. Niet altijd achter de computer.

Woensdag 6 februari in de EnergyBarn was ik bij de 2e barntalk van dit jaar, de 11e in totaal. Nog steeds gelukt om er elke keer bij te zijn.

Titel van het verhaal was “Harm Edens op zoek naar een betere wereld”. 
Veel mensen zullen Harm kennen als de ad-remme presentator van ‘Dat was het Nieuws’. Dat hij al 23 jaar ambassadeur voor het Wereld Natuur Fonds is was mij – en vele andere bezoekers- niet bekend.

Bij aanvang van de barntalk reflecteerde Klaas Jan Noorman, Lector energietransitie en barntalkvoorziter op de eerder die middag gehouden barntalk-internationaal, voor een aantal internationale studenten. Klaas Jan vertelde dat hij het een goede sessie vond.

Mwahh, was de reactie van Harm, een beetje veel zenden van mijn kant. Nu was er een tweede kans  om een meer interactieve sessie te hebben, in de publieks-Barntalk.

Dat lukte niet helemaal. Onstuitbaar in zijn verhaal en rap van tong, was het lastig om Harm te onderbreken. Veel filmpjes van Harm op reis voor WNF.  Klimaat-angst-inboezemende films ook: die van de imploderende zeeijs-gletschers rond de Noordpool: een stuk ter grootte van Manhattan stortte onder camera oog van een paar wetenschappers in elkaar. De totale filmopname duurt 75 minuten, maar ook de paar minuten die wij zagen waren hypnotiserend indrukwekkend.
TIP: Zet eerst geluid van je computer aan, en het beeld op groot, voordat je dit youtube  filmpje start.
Het verhaal was amusant, persoonlijk en vol humor. De inzet en passie van Harm straalde ervan af. Een deel van de grappen vond ik wat flauw en gericht op ‘makkelijk scoren’.

Heel mooi onderdeel van het programma was het voorprogramma waar drie kinderen een #toekomststoel aanboden aan de EnergyBarn.

9 januari 2019,
150 man (m/v)
samen in de EnergyBarn van EnTranCe in Groningen.

10e Barntalk in totaal, eerste in 2019
Gastspreker:  Ruud Koornstra.

Amusant, soms irritant.
Gevat, soms plat.
En of je het het nu met hem eens bent of niet,
Ruud weet hoe hij de aandacht vast kan houden.
Hij praat snel.
Met veel uitroeptekens!
Oneliners.

Rest van blog bestaat aantekeningen die ik tijdens de presentatie maakte in de digitale notities op mijn telefoon. Typo’s verwijderd en witregels toegevoegd. Verder ongewijzigd.

Continu verkleden
Steeds proberen
Hele wereld zit vol met beste ideeen
Nederland is dunbevolkte middelgrote stad

Amsterdam kent iedereen
Groningen , Eindhoven , Rotterdam niet
Waarom zeggen we niet : Groningen is Amsterdam noord.

Wen er maar aan.

Nl centrum: innovatiedichtheid/km2 is gigantisch
Nergens ter wereld zoveel universteiten en kenniscentra
Maar implementeren lukt niet.
Waarom niet?

Ondernemen is durven dromen

Ruud aan klimaattafel
Veel goed werk verricht.
Toch zelf klimaatakkoord niet getekend want
– geen ruimte voor vernieuwing naast verbeteren van bestaande
– verdeling kosten overheid, bedrijven, burgers

Wonder: wiel 5 min. voor het er was.

Circus Ruud.
Ga dingen doen!
Doorpakken!

Vernieuwing is monddood gemaakt
Door autoriteit

H2 poeder, waterstofkorrels
Met ultrapuur water levert H2
Binnen 1 jr  –> Elektrisch vliegen

Bus tata
Verhaal Magneetkoppeling
Ad van wijk zei : hou er mee op
14,3 mton co2 bespaard.
Tata gebruikt het maar maakt er geen publiciteit mee.
“Komt niet voorbij mijn baas’, zegt Tata man

We gaan mensen die iets vinden meehelpen.
Als je het niks lijkt (als deskundige)
Geeft niet, maar
Niet in de weg lopen

Hommel – model kan niet vliegen heeft boeing berekend

Waarom hebben mieren geen files
Helft doet niet mee , staat aan de kant, loopt niet in de weg.
Taak is niets doen: en ondertussen aan de rand staan om voor warmte en isolatie te zorgen. Effectief systeem niet efficient
Werkmier of  gezelligheidmier. : allebei goed.

Sdg7

Stel dat er apparaat is dat iedereen vrijwel gratis energie heeft …
Veel weerstand , wereldorde stort in elkaar
Bestaat!
Is nl uitvinding!

Is besproken met 2 univ, 5 hoogleraar!
Paniek!
Tu delft , tu eindhoven
Uitvinder ondergedoken
Ruud kent hem …

Heeft te maken met
Magneetwerking aarde
Vortex ????
Nicolaas tesla

Power to the people
Gelijkwaardigheid
Bas van bavel, Utrecht
Invisible hand
Vermogensongelijkheid
Doorbreken bestaande machtsstructuur

Omarm vernieuwing en scheppende kracht

Op 12 december vond de laatste BarnTalk van 2018 plaats.
Lokatie EnergyBarn EnTranCe in Groningen. Met normaliter een spreker uit de (hernieuwbare) energiewereld en daarna tijd voor vragen en discussie. Deze keer een iets andere invulling.

Na een inleiding en toelichting door filmmaker Joost de Smeth, was
de hoofdrol deze middag voor een film: Morgenland of in het Engels Morrowland. Met aansluitend een aantal vragen voor een panel van vijf en vragen door mensen uit het publiek.

Naast de film is er voor alle schoolniveaus, van (eind) lagere school tot universiteit, een lespakket samengesteld. Allemaal gratis te gebruiken (graag zelfs), voor ieder die dat wil.

De inhoud van de film leg ik niet uit.
Gewoon kijken.
Of beter nog: samen kijken.
12 minuten duurt ie.
En dan?
Gebruik de film als aanknopingspunt voor een gesprek ,
op het werk, in de kantine, of met je (klein)kinderen.
En als start van actie, jouw actie.
Wat ga je zelf doen?
Of juist laten?
Om een bijdrage te leveren aan de energietransitie.
Om de effecten van verdergaande klimaatverandering te beperken.
Om morgen ook een leefbaar land te hebben.

Een film met een missie.

In de nagesprekken, bij het drankje en kaasblokjes, hoorde ik verschillende meningen over de film. En dat is goed. Bewustwording begint bij het met elkaar praten.

Vanmiddag in de EnergyBarn, EnTranCe, Groningen, de 8e Barntalk alweer. Met Bernice Notenboom als spreker.  Heb haar verhaal  al eerder gehoord, tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst van de Energy Academy Europe/EnergyValley in januari 2017. 

Besloten toch naar de lezing te gaan.
Omdat ik tot nu toe bij alle Barntalks geweest ben (ik verzamel BarnTalks!). Omdat het een vrouw is.
Omdat het onderwerp relevant is.

Bernice, poolreiziger, klimaatjournalist, avonturier. In 2013 maakte ze de serie klimaatjagers.  Bernice is al 15 jaar bezig aandacht te vragen voor het klimaat, door te laten zien wat de effecten zijn in afgelegen, kwetsbare gebieden op aarde.

Heel veel plaatjes , visueel, paar filmpjes.
Een voorbeeld.
North carolina, foto van golven die over de kade slaan.
Geen dijk gebouwd.
Uitzicht vervuiling, vond het stadsbestuur.
Slecht voor vastgoed.
Maar in 2017 overstroomde het stadje.
Enorme schade aan datzelfde vastgoed.

Once its gone, its gone….

Bernice voelt zich ‘ambassadeur van de noordpool’. Minder mensen op noordpool geweest dan in de ruimte. Sinds 1970 : oppervlak noordpoolijs met 45 % gedaald De ijslaag is veel dunner. De zon schijnt er door heen, slecht voor krill, versterkt opwarming.
Grote expedities worden te gevaarlijk, verzucht Bernice. Het ijs is te dun, het sneeuwt veel meer. Bernice laat een foto zien uit 2014, waar op een nacht het het  ijs brak, midden onder de tent door. In 5 minuten tijd dreven de delen ijs al 50 meter uit elkaar.
Duidelijk dat er nu veel meer ‘energie’ in de atmosfeer zit door de opwarming. Bernice constateert een totale verandering van windrichtingen rond de noordpool, veel meer neerslag, sneeuw, soms regen, veel slecht weer. Op 7 aug 2012 was er zelfs een  orkaan op de noordpool, waardoor veel drijfijs naar het warmere zuiden werd getrokken.
Wanneer is de Noordpool  ijsvrij? Weddenschappen onder wetenschappers: haalt het noordpoolijs het jaar2030?

Bernice legt uit dat de poolgebieden de airconditioning van onze aarde zijn. Niet meer kanarie in kolenmijn maar driver van klimaatverandering.

Een foto waar ik van schrok was die van het zomerijs op Groenland: zwarte sneeuw, zwart ijs. Door de vele roetdeeltjes van de enorme branden die nu vrijwel elke zomer in Canada woeden en als een zwarte roetwolk over het noordpoolgebied drijven. Beangstigend indrukwekkend.

Bernice heeft zich de afgelopen jaren verdiept in sociaal culturele aspecten. Hoe kan het dat wij -met zijn allen zien aankomen- dat het niet goed kan blijven gaan, met de effecten van onze menselijke invloed op het klimaat. Hoe kan het dat we niets of in ieder geval niet voldoende doen. Ze is niet optimistisch.

Zelf denk ik hierbij aan de kikker in het pannetje water op het vuur. …

Na de presentatie als altijd- tijd voor vragen en discussie.
Niet overhaast domme dingen doen, zegt iemand. Niet voldoende signalen dat er echt wat aan de hand is, vindt hij, al kan hij niet echt aangeven welk soort signalen dan voldoende zouden zijn of welke domme dingen het betreft.  Fake news, roept een ander. Een wetenschapper roept op om naar de feiten te kijken en tegengas te geven aan ‘klimaatverandering ontkenners’. Wat helpen reizen met bestuurders naar Spitsbergen?, vraagt iemand zich af, als Bernice vertelt over haar reizen met topbestuurders naar het arctische gebied.
Dat vind ik zelf ook wat ongemakkelijk. Gaan de bestuurders na de reis ook echt wat doen? En als ze dat doen, was de reis daarvoor nodig,

Dan vertrek ik om bus te halen…
Hoe de discussie verder gaat krijg ik niet mee. Wel blijft bij mij het beeld hangen dat rond dit onderwerp mensen heel makkelijk langs elkaar heen praten. Iedereen overtuigd van eigen mening, en weinig echt oor voor elkaar.
’s Avonds aan de eettafel praten we er uitgebreid over door.

De laatste jaren ben ik zeer regelmatig te vinden op EnTranCe, het energie transitie centrum van de Hanzehogeschool in Groningen.
Inspirator en onvermoeibare strijder voor de bouw van EnTrance is Wim van Gemert, leading lector Energietransitie is sinds maart 2018 met pensioen.
Een plek waar nieuwe technologieen worden uitgetest, waar studenten en onderzoekers samenwerken met het bedrijfsleven. Waar de faciliteiten zijn om vanuit je bedrijf een container te huren, en daar voor een paar maanden (of langer) een experiment uit te voeren. Door te werken met losse containers die aangesloten kunnen worden op de ringleiding van EnTrance kunnen makkelijk wijzigingen worden aangebracht, als er een extra bedrijf zich vestigt, of een proef weer afgelopen is.

Inmiddels heeft ook TNO met zijn HESI faciliteit zich op het terrein gevestigd;
Bij BuildinG kunnen nieuwe oplossingen in de bouw worden getest en bekeken, van aardbevingsbestendige materialen tot compleet nieuwe materialen of manieren van bouwen.
In oktober 2018 is nieuwe gebouw van ZAP geopend, Zernike Advanced Processing , waar studenten en onderzoekers zich bezig houden met biochemische innovaties.

 

Voor een virtuele rondleiding van EnTranCe: klik hier. 

Vanuit de Nederlandse ambassade in Japan is een Innovatie Missie georganiseerd rond het thema waterstof. In de week van 1-5 Oktober bezoeken 15 professionals van Japanse overheden, bedrijven, investeerders en kennisinstellingen Nederland.

Dinsdag was een Groningse dag. De ochtend was goed gevuld met een symposium bij EnTrance rond het Thema Waterstof. Ruim 100 aanwezigen, van bedrijven, kennisinstellingen, overheden.

Not grey, not blue, but green.

Een mooie inkijk in waterstofactiviteiten in Noord Nederland en de kansen voor samenwerking, door Patrick Cnubben van New EnergyCoalition; een helder verhaal van Marcel Galjee van Akzo over waterstof in de chemische industrie. Marcel was een van de aanwezigen die het belang van het integreren van ketens benadrukte. En dat betekent soms samenwerken met partijeen die in eerste instantie misschien helemaal niet voor de hand liggen.
‘Sector Coupling’, sector overstijgende samenwerking was ook de rode draad in de boodschap van Oliver Weinman, managing director Innovatie bij Vattenfall. Weinman vertelde over een stevig innovatieprogramma van de Duitse overheid, een nationaal innovatie programma voor waterstof, 10 jaar, 1,4 miljard. Kijk, dat zet (de eerste) zoden aan de dijk.

’s Middags excursie naar de Magnum Centrale in de Eemshaven en naar Zuidwending. Donderdag bezoekt de groep nog de jaarlijkse Innovatie Expo in Rotterdam.

Toen ik nog bij Gasunie werkte was ik betrokken bij het project Flexnode. Dat ging over een RBC, een reversibele brandstofcel. Een RBC bestaat uit een deel waar je van stroom waterstof maakt, en een deel waar je van waterstof weer stroom maakt. Maar ik had het ding nog nooit gezien, veel van de projecttijd was nodig om de juiste apparatuur uit te zoeken en te bestellen. Inmiddels is de opstelling daadwerkelijk gebouwd en zijn er de eerste experimenten mee gedaan. Tijd om eens te gaan kijken.

 

Andras Perl, docent en onderzoeker bij de Hanzehogeschool, was bereid me vanmiddag het een en ander te laten zien.  In een cabin op EnTrance staat de opstelling. Een electrolyse-apparaat, zo groot als een kleine koelkast, die van gedemineraliseerd water omzet in zuurstof en waterstof. Er boven op nog een kleinere kast waar een droogunit inzit. Voordat het waterstof gas naar de opslagtank gaat moet het eerst gedroogd worden. En de brandstofcel, een stukje kleiner, die staat op een tafel, met een regelkast aan de muur. Het grootste ‘object’ in de cabine is overigens een hele grote jerrycan van 1 kubieke meter, gevuld met ‘demi-water’. 

In mijn gedachten was de RBC één apparaat, of in ieder geval verschillende onderdelen in één kast ingebouwd, waarbij je dan ‘even de draadjes’ omdraait als je van stroom H2 wilt maken of andersom.  Dat is dus niet zo! Het zijn fysiek twee verschillende systemen. De electrolyser komt van Greenhydrogen uit Denemarken en de brandstofcel van H2sys uit Frankrijk. Op vol vermogen kan 1 Nm3/uur aan waterstof geproduceerd worden.  En de andere kant op: de brandstofcel kan 0,9 m3/uur waterstof gebruiken om om te zetten in stroom. Het rendement van de eerste stap is niet erg hoog, dat komt omdat ook het stroomverbruik van de droger en de ‘demi’-water filters mee telt. Dat is nog wel iets om op te letten, vaak wordt in een specificatie de efficiency van de electrolyse-stacks sec benoemd, en niet van de hele opstelling die je nodig hebt om waterstof te maken.  Hoe zit het met geluid vraag ik, als je zo’n opstelling tzt in een gebouw wilt zetten?. Dat bleek mee te vallen, wel even wennen aan de pufjes en schakelgeluiden in de kast, maar geluidsniveau niet hoger dan een gewone wasmachine of afwasmachine.

Het project Flexnode – met bijpassende subsidie-  is inmiddels afgelopen en de laatste hand wordt gelegd aan de eindrapportage. De opstelling staat nu stil. Maar mocht je -als student, als onderzoeker, of als bedrijf- ideeen hebben om nog wat experimenten te doen, of heb je nuttig gebruik voor beperkte hoeveelheden waterstof, meld je gerust bij Andras. Jammer om een goed werkende opstelling, waar de kinderziekten uit zijn, niet verder te gebruiken.

Ik had al vaak over de WE -energy game gehoord. Gebaseerd op onderzoek van Gronings promovendus Frank Pierie. Meespelen was er nog nooit van gekomen, maar vandaag is het gelukt. In de Energy Kick Start week bij de Hanzehogeschool speelden 8 groepen studenten gelijktijdig het ‘serieuze spel’. Ik sloot bij een van de teams aan.

Hoe werkt het?
Men neme de plattegrond van een stad of dorp. Idealiter een team van 6 spelers. Het spel heeft 6 rollen, 6 stakeholders met (soms) tegengestelde belangen. Opdracht is het dorp van duurzame stroom te voorzien, waarbij verschillende opties voorhanden zijn: grote windmolens, grootschalige zonneweiden, zonnepanele op daken, biomassa, recycling organisch afval, opslag in batterijen en ‘efficiency’ .
Doel is om alle spelers een bepaald aantal punten te laten behalen. Mooi zijn de gesprekken die ontstaan tijdens het spelen: hoe weeg je de Nimby-reactie van de bewoners af tegen de kosten van verschillende oplossing; kosten van investering tegen de inspanning door de netbeheerder (balansfunctie). Met een facilator van het WE-energyteam komen de discussies goed los.

In de eerste ronde speelden we op de kaart van het dorp Ten Boer. Met veel ruimte in de landelijke omgeving bleek dat voor geen van de teams moeilijk om het dorp (virtueel) te verduurzamen. Heel anders was dat bij de tweede kaart, de stad Groningen. Slechts 1 van de 8 teams slaagde erin het Groningen in 2050 verduurzaamd te hebben. Ruimte was hier het grote probleem, waar zet je de duurzame energie productiemiddelen neer in zo;n volgebouwde omgeving.

Het spel is inmiddels 100-en keren gespeeld. Mooie observatie van een van de facilitators: Jongeren spelen het spel heel anders dan volwassenen. De jongeren zijn veel meer gericht op samenwerking, en denken wat minder vanuit de hen toebedeelde stakeholder rol.  Dat geeft hoop voor de toekomst.