EnTranCe – ENERGYGARDEN NL

22 januari 202422 januari 2024

Met de bus door het Groninger landschap

Op 18 januari organiseerde ENTRANCE, de energieproeftuin van de Hanzehogeschool, samen met de gemeente Groningen een waterstofbustour. Voornaamste doelgroep bestond uit (MKB)ondernemers, verbonden via het Hydrogreenn netwerk. Maar er was ook plek voor een aantal ENTRANCE collega’s. We boften.

Het was 18 januari echt ’technisch weer’. Stralend blauw in de ochtend, vrijwel geen wind en een witte wereld. De tour ging naar de waterstof-verwarmde huizen in Wagenborgen en het waterstofplein in Siddeburen.

Sybe bij de Ley en collega’s van Enexis en een aantal mensen van de Energiewacht gaven ons tekst en uitleg. Het waterstofplein, een stuk van 50×50 meter ligt op het terrein van een boer die graag wil verduurzamen, flink wat zonnepanelen heeft en op dit moment 1 kleine windmolen. Verdere opwek van hernieuwbare energie is niet mogelijk omdat er vanwege netcongestie niet meer stroom terug kan worden geleverd. Wat doe je dan met je groene stroom?

Netbeheerder Enexis wil graag ervaring opdoen met het gebruik van waterstof (als vervanger van aardgas) in een proef in de gebouwde omgeving. In Wagenborgen doen zij nu een pilot project van 10 jaar. Samen met onder andere woningcorporatie Groninger Huis zochten ze 40 huurhuizen uit in de dorpskern van Wagenborgen. Aan de 40 huurders vroegen zij of ze mee wilden doen met de proef. 33 stemden in. Alle huizen zijn eerst geïsoleerd, kregen een nieuw dak en dubbel glas. Voor de mensen die meedoen met de pilot ging het verder: zij kregen een waterstofverwarmingsketel, een hybride warmtepomp, een inductiekookplaat en de garantie dat zij de komende 10 jaar niet meer voor waterstof betalen dan de prijs van aardgas.

View Slideshow

De groene waterstof die nodig is voor dit project wordt nu nog met tubetrailers aangevoerd. De tubetrailer dient meteen als tijdelijke opslag van waterstof. De bedoeling is om in een volgende fase van het project ook een electrolyser op het waterstofplein te zetten. Dan kan de boerin (zij doet meestal het woord) ook de extra stroom van de beoogde twee extra molens en extra zonnepanelen meteen kwijt. Voor de lokale waterstofproductie.

Op het waterstofplein wordt de waterstof van 200 bar druk teruggebracht naar 8 bar. Dan gaat een 2,5 km lange leiding van Siddeburen naar Wagenborgen (een nieuw aangelegde) leiding. Op dit moment zijn 14 van de 33 deelnemende huizen al ‘op waterstof gezet’. De bijna 20 andere huizen worden stuk voor stuk omgezet, steeds met deels andere ploegen monteurs van Enexis. Voor de aansluiting wordt in het dorp de ‘oude’ aardasleiding nu voor waterstof gebruikt. Ook daar willen de betrokken partijen ervaring mee opdoen. Het project is immers bedoeld om van te leren.

Hier ligt een link met ENTRANCE. Enexis heeft aan ENTRANCE gevraagd om opleidingsmogelijkheden voor hun technici in het werken met lage druk waterstofleidingen. Dit kan perfect op het ENTRANCE terrein, met het 4-8 bar waterstofnetwerk van RENDO, en de eigen WING -waterstofleiding op 100 bar. De gesprekken zijn in een vergevorderd stadium.

9 maart 2023

Waterstof en vergunningen

Waterstof, Hoe dan?

Een dynamische workshop en geanimeerde gesprekken op 8 maart op EnTranCe. Rond het Thema Waterstof en vergunningen organiseerde Groene Waterstof Booster in samenwerking met project Heavenn deze workshop. Met als kern van de workshop twee concrete cases als kapstok voor twee groepsgesprekken. Zoals een van de deelnemers zei ‘Het was geen moment stil‘. Mooie interactie’s en ruimte voor contacten.

Met een inleidende presentatie door Martin Nomden en facilitering de twee groepsgesprekken door Jerom Janssen en Dick Breteler van HyMatters.

Twee compleet verschillende cases

– Oosterhof Holman met een tijdelijke mobiele installatie met een kleine hoeveelheid H2 (cilinderpakketten ) in buitengebieden tegenover Staalstraal met een (toekomstige) vaste bedrijfsinstallatie waar grote hoeveelheden gas gebruikt worden in een poedercoatingsoven
– Oosterhof Holman met een project dat al loopt en funding heeft voor de komende twee jaar tegenover Staalstraal die net begonnen is met met het verkennen van waterstof inzet in de nieuwe fabriek

De andere kant van de vergunning

Waardevol om vanuit verschillende invalshoeken te kijken. Naast ondernemers ook de aanwezigheid van gemeente Stadskanaal (casus staal straal) en provincie Groningen. Want dat is de andere kant van de vergunning: naast de aanvrager en ook de verlener.

Na de constatering dat er veel nog niet is vastgelegd – was een van de conclusies dat dat ook juist kansen biedt.

View Slideshow

Ruimte voor verbetering – altijd. We gaan – met de input van de deelnemers – bekijken hoe we dit format een vervolg kunnen geven.

3 februari 20233 februari 2023

WaterstofMasterclass Rabobank 3 februari

Volle zaal op vrijdagmiddag in het Energy Academy Europe gebouw op de Zernikecampus. Bijna 200 zakelijke klanten van de Rabobank en een bus met ruim 30 Rabomensen uit het hele land waren bij elkaar voor een Masterclass Waterstof, met daarna netwerkborrel. Prima georganiseerd door New Energy Coalition.

Programma: Lorenzo Squintani van de Rijksuniversiteit Groningen, Eric Lücke van de Rabobank en Tineke van der Meij van EnTranCe/Hanzehogeschool/EnergyGarden.

Mijn bijdrage bestond uit een korte presentatie over Groene Waterstof en waterstof gebruik en een aantal voorbeelden van ondernemers in Noord Nederland die daarmee bezig zijn (of gaan). Daarna de HyQuiz, 10 vragen over waterstof, via Mentimeter. Hoe sneller geantwoord, des te meer punten.

Leuk om de quiz met zoveel mensen te doen (goed voor de statistiek). Het publiek van vandaag bleek behoorlijk goed ingevoerd. De winnaar was Edwin, een van de Rabomedewerkers uit de bus: die had gedurende de hele dag genoeg H2-info opgepikt, om de quiz te kunnen winnen. Prijs: echte HEAVENN – chocolaatjes. Jeroen was tweede, en Millie (met de snelste reactietijd) werd derde.

In de woordwolk de antwoorden van de groep : waar denk je aan als je het woord waterstof hoort.

En de vraag over de kleuren waterstof moet ik misschien herzien…
Hoewel hier het grootste deel van de deelnemers aan de quiz het met me eens was dat rode waterstof geen gangbare term is, werd dat tegengesproken door Eric Lücke. Bij zijn afrondende dankwoord bood hij Lorenzo en mij een fles rode waterstof aan.
Wie zegt dat rode waterstof niet bestaat?

En voor ik het vergeet. Een mooie mijlpaal vandaag, zoals toegelicht door Eric , was de officiële start van een pilot in het project H2 agri. Wordt zeker vervolgd.

20 januari 202320 januari 2023

GWB – Twee HBO-recht afstudeerders bij Groningen Airport Eelde

18 januari op lokatie bij Groningen Airport Eelde (GAE) voor de eindpresentie van twee studenten HBO recht aan de Hanzehogeschool. Opdrachtgever was Jonas van Dorp, en het afstudeerproject valt onder de Groene Waterstof Booster / Innovatie werkplaats Energietransitie van EnTranCe.

Matthijs boog zich over de vraag welke wettelijke regels/ randvoorwaarden gesteld worden aan het plaatsen van een waterstof tankstation bij het vliegveld. Djordi ploos uit wat de eisen zijn voor een elektrolyseer, om waterstof te maken met stoom uit het zonnepark tussen de landingsbanen op het vliegveld. Beide afstudeerders doken diep in de regels van de nieuwe omgevingswet, een wet waarin een groot aantal milieu- en ruimtelijke ordeningwetten in worden samengevoegd. Uiterst complex, niet voor niets is de invoering al herhaaldelijk uitgesteld.

Bij de blauwe pijl het ’tankstation van Matthijs’; bij de rode pijl ‘ de elektrolyser van Djordi’

Links van Banner: Matthijs Smit. Rechts Djordi Schollema .

Zowel Matthijs als Djordi maakte een mooie compacte samenvatting van de omgevingswet. Ze slaagden erin dit met een minimum aan juridische termen te beschrijven. Zoals vaak bij nieuwe wetten (waar nog geen jurisprudentie voor is), bleek het behoorlijk lastig om voor vraagstelling van Groningen Airport Eelde meteen concrete resultaten te geven. Beide studenten konden wel een aantal aanbevelingen meegeven aan GAE. Zo is er voor het tankstation een Omgevingsvergunning nodig, een vergunning voor een milieubelastende activiteit en een vergunning voor een bouwwerk. Voor de proefopstelling van de elektrolyseer is nog geen vergunning voor een milieubelastende activiteit nodig, maar bij het opschalen naar een groter exemplaar weer wel. Binnen de hekken van het vliegveld (airside) zijn weer andere regels dan voor buiten de hekken. Nog voldoende ruimte voor nieuwe afstudeerders met vervolgopdrachten. Luchtvaartwetgeving, draagvlak omgeving.

Begin februari is de formele eindpresentatie van Matthijs en Djordi bij de Hanzehogeschool. Daarna komen de scripties beschikbaar via www.groenewaterstofbooster.nl en/ of www.kennisbank.en-tran-ce.org.
Matthijs gaat verder studeren en een 1 jarige master doen. Djordi gaat eerst vakantie vieren en dan op zoek naar werk.

20 januari 202320 januari 2023

H2 Tour Noord Nederland

Waterstof in Drie Provincies

In het kader van het festival EurosonicNoorderslag in Groningen – music meets technology- organiseerden we vanuit het Groene Waterstof Booster project in samenwerking met de gemeente Groningen een bustour langs waterstofprojecten. Met als belangrijkste doelgroep: MKB bedrijven in Noord Nederland.

Een volle bus, een vol programma.
Nieuwe contacten gelegd.
Bestaande relaties versterkt.
De waterstof keten in beeld.

(Bijna) de hele groep H2-reizigers. Op de foto ontbreken Jan Pereboom en Fenna van de Watering.

Met dank aan de gastlocaties: EnTranCe, DNV -lokatie energieweg, SinneWetterstof, Resato en Qbuzz.

View Slideshow

Voor meer informatie of mogelijke ondersteuning vanuit Groene Waterstof Booster, neem contact op via de website www.groenewaterstofbooster.nl .

15 januari 202315 januari 2023

BarnTalk 11 januari: Helga van Leur – Revisited

Samen optrekken

In een volle EnergyBarn bracht Helga van Leur met gedrevenheid en aansprekende voorbeelden haar verhaal. Over weer en klimaat. Over duurzaamheid en gedrag en hoe ons brein werkt. Waarom het zo moeilijk is om je gedrag aan te passen aan iets dat zo ‘groot en ver-af’ lijkt als de verandering van het klimaat. Met een pleidooi om niet te veroordelen, om wel te blijven vragen: waarom een bedrijf/ iemand/ de politiek doet wat ie doet. Om niet te zeggen Ja maar… Om met elkaar in contact te blijven.

View Slideshow

Vandaag hebben we Morgen in Handen.
Hoe ga jij samen optrekken?

Helga van Leur, januari 2023

Revisited – van GEK naar GOK

In september 2020 gaf Helga ook een Barntalk, toen nog met zeer beperkt live publiek op anderhalve meter afstand. Barntalks zijn de maandelijkse lezingen over actuele onderwerpen bij EnTranCe, energieproeftuin van de Hanzehogeschool. Haar verhaal blijft actueel. Ik kijk uit naar een derde verhaal van Helga. Ergens begin 2024?

Hoezo van GEK naar GOK?
Zie 3e foto uit deze blog en een na laatste foto van de barntalk in 2020.

15 januari 202315 januari 2023

HyNorth @ EnTranCe

Het was nat en donker.
’s Morgens vroeg 12 januari.
De wind joeg de regen horizontaal.
Auto’s met ruitenwissers in hoge stand kropen voorbij.
De verdwaalde voetganger, hield met twee handen de paraplu in bedwang.

Voorzichtig om de grootste plassen heen stappend.

Daar!
In een stal brandde licht.
Er werd gepraat, handen geschud.

Koffie met ontbijt.

Dit was de setting van het HyNorth ontbijt van 12 januari. In de EnergyBarn op EnTranCe, georganiseerd door iTanks. Zoals elke tweede donderdag van de maand . Lengte 1,5 -2 uur. Ontbijten, netwerken, kennis delen, thema waterstof. Ongeveer 50 aanwezigen, van bedrijven en organisaties uit Noord Nederland. Met presentaties van Marcel Koenis, business development directeur van EnTranCe, Rene Schutte, directeur HyNorth, en Lorenzo – er zijn er maar twee van in de wereld – Squintani , hoogleraar energierecht bij de Rijksuniversiteit Groningen.

View Slideshow

4 december 20224 december 2022

Hydrohub

Eind november, een andere afspraak viel uit, mooie tijd om een rondleiding te krijgen van collega Ted. Hij is een van de EnTranCe collega’s die actief betrokken is bij het Hydrohub project. Bij aanvang ook wel ‘megawatt test centre ‘ genoemd. Op de Energieproeftuin van de Hanzehogeschool is een stuk van het terrein nog extra afgeslotenen met hekken. Hier worden twee electrolysers, 1 PEM en 1 alkaline geïnstalleerd. Aan de PEM van TNO, een experimentele opstelling, wordt nog gewerkt. De alkaline, via Siemens, is commercieel op de markt, en gekocht in China. Voordeel is: alles zit al mooi ingebouwd in de zeecontainer. Nadeel: beschrijvingen/ handleidingen in het Chinees, en ook de Chinese schroefdraden voor de aansluitingen naar buiten de container bleken een andere maatvoering te hebben dan de Europese. Dus speciale tussen stukjes maken. Langzaam maar zeker worden de stappen gezet om de testopstellingen ook daadwerkelijk in bedrijf te krijgen. Zover is het nog niet, maar er is al veel wel aanwezig. Ondanks Corona, extreem lange levertijden, onverwachte knelpunten.

toegang-HH-terrein

Image 1 of 7

Toegang Hydrohub terrein

Omdat de electrolysers nog niet opgestart zijn konden we ook in een van de containers kijken, die van de alkaline electrolyser. Hart van de electrolyser is de stack waar water wordt gesplitst in waterstof en zuurstof mbt electriciteit. De stack is zo’n 30 cm breed en 1, 60 meter hoog. Daarom heen, electronica, een gassensysteem, een watersysteem, allemaal in verschillende compartimenten van de zeecontainer, explosieveilig (EX) waar nodig. Buiten de containers alle aan en afvoerleidingen en kabels, een kelder met tank om de loogoplossing van de alkaline electrolyser in op te vangen igv nood, noodsystemen, electrische filtersystemen, om te voorkomen dat schakelen van de electrolyser een storend effect heeft op het naburige stroomnet van EnTranCe en omliggende bedrijven. De grote ‘utilities’ ruimte waar het gedemineraliseerde water wordt gemaakt voor de electrolysers is buiten de Hydrohub hekken geplaatst, wel op terrein van preoftuin.

23 maart 202229 december 2022

In gesprek met: waterstof team Douna

Al doende leert men

Een paar maanden terug was ik op bezoek bij Douna, Machinefabriek in Leeuwarden. Douna is gespecialiseerd in precisie metaalbewerking, zoals de metalen delen van grote afsluiters die in de olie- en gas industrie worden gebruikt. In de visie van Hendrik Wijnja, technisch directeur bij Douna, zal waterstof een significante rol gaan spelen in het energiesysteem van de toekomst, en daarmee ook bij hun huidige klanten. Maar hoe neem je een stap in een nieuwe wereld, de waterstof wereld? Douna koos er voor om ‘al doende te leren’. Ze begonnen, met studenten, een kleine alkaline electrolyser te bouwen. Niet omdat ze die op termijn willen zelf (als geheel) willen produceren, maar om te leren. Douna nam een nieuwe medewerker aan, speciaal voor waterstof.

Groene Waterstof Booster

Douna zocht contact met project de Groene Waterstof Booster, en startte een ‘vouchertraject’. Doel van dit specifieke deelproject was om een veiligheidsrisicoanalyse te maken van de door hen ontworpen en gebouwde electrolyser. Volgende geplande stap : het kunnen aansturen van de electrolyser. De risicoanalyse is uitgevoerd door Rashi Mor van KIWA en het waterstofteam van Douna; het rapport is in maart 2022 opgeleverd aan Douna, en een stagiair is nu bezig met het implementeren van de aanbevelingen in het ontwerp.

View Slideshow

Bezoek EnTranCe

Het waterstofteam van Douna is groeiende, en het bedrijf kan nog veel meer jonge mensen gebruiken. Om in nieuwe markten te treden. Naast de metaalbewerking ook het aanbieden van servicediensten in het onderhoud van (waterstof) installaties. Op 15 maart was een team van Douna op bezoek bij EnTranCe. Kennisuitwisseling, bekijken van de testmogelijkheden op EnTranCe, terugkijken op het vouchertraject. Projectleider Groene Waterstof Booster Tjerk Jansma gaf een rondleiding langs de verschillende onderdelen van de waterstofketen op EnTranCe.

Van het een komt het ander

Het mooie van zo’n eerste samenwerking is dat er allerlei spin off op kan volgen. De Douna-collega’s vertelden dat binnen een paar dagen bekend gemaakt zou worden dat een SNN- (EFRO)- subsidie was toegekend waarin Douna -in een consortium van partijen- ging werken aan het bouwen van een electrolyser in Noord Nederland. Met Demcon als penvoerder. Het project heet WAviatER : WAterstofproductietechnologie voor de Aviation sector en Energietoepassingen op Regionaal niveau. Het gaat hier om het ontwikkelen van een electrolyser om groene waterstof te produceren als emissieloze energiedrager voor lichte vliegtuigen, drones en grondmaterieel op Groningen Airport Eelde (GAE).

Een stukje verderop in het gesprek bleek dat er via een omweg ook al een link was met het WAviatER project. In februari zijn twee afstudeerders HBO-recht van de Hanzehogeschool, onder de vlag van de Groene Waterstof Booster, gestart met hun onderzoek naar een electrolyser (en een tankstation) op Groningen Airport Eelde!

18 januari 202218 januari 2022

En hij is open !

Op 18 januari werd – on line- het waterstofnetwerk WING op EnTranCe, energieproeftuin van Hanzehogeschool in Groningen geopend. Wing maakt onderdeel uit van het project Groene Waterstof Booster: het tot stand brengen van waterstofinfrastructuur op EnTranCe voor:

het testen van innovatieve waterstof toepassingen – focus op MKB,
het demonstreren van mogelijkheden – voor en door MKB,
het werken met studenten
Ontwikkeling veiligheidsprotocollen: in gebouwde omgeving en in industrie.
Bij ontwikkeling ketels en motoren.
Opdoen Kennis over eisen transport en distributie systemen
Innovaties in het bedrijfsleven door samen te werken.
Testen Ontwikkeling meet- en regeltechniek.
Interactie met andere energiedragers.
en veel meer.

Waar eerst de cabine in de ‘waterstofstraat’ op EnTranCe werden voorzien van waterstof uit een pakket gasflessen, gaat dat vanaf nu via het eigen waterstofnetwerk WING. De waterstofketen is nu op EnTranCe aanwezig, van productie en transport, naar opslag en eindgebruik.

Na twee jaar hard werken is het netwerk gereed. Projectleider WING Ted Wildenberg kan terecht trots zijn.

De online sessie was kort maar krachtig, met mooie bijdragen in de partners in dit project, Emerson, DNV, Gasunie, GasTerra en Hanzehogeschool.
Ik zat de hele tijd al te kijken wat er toch voor oranje rolletjes op de statafels bij de sprekers lagen. Dat waren stukken lint! Bij de feestelijke opening werd er geen lint doorgeknipt maar konden de sprekers juist linten aan elkaar knopen, een netwerk vormen. Ludiek!.

View Slideshow

Voor de formele opening nog een videoboodschap van gedeputeerde Rijzebol van provincie Groningen. Klik op de galerij voor grotere foto’s.

Mooie mijlpaal voor het project Groene Waterstof Booster. Laat de MKBers maar komen om gebruik te maken van de mogelijkheden met waterstof. Infrastructuur en kennis.