In gesprek met: Summit Engineering

Op een mooie frisse herfstmorgen op de fiets naar vliegveld Eelde. In het oude gebouw van de rijksluchtvaartschool zitten nu (startende) bedrijven. Een deel van die bedrijven heeft te maken hebben met luchtvaart en in het bijzonder drones (Dronehub), maar er zijn ook andere bedrijven zoals Summit Engineering.

Robbert van der Pluijm en Arjan Hartemink hebben dit bedrijf in 2019 opgericht. Samen met Alesandro, die een afstudeeropdracht uitvoert, zijn ze ingetrokken in een ruime kamer (gedeeld met HyEnergy)  in het bedrijfsverzamelgebouw.

De missie van Summit Engineering is simpel: Samen op weg naar nul.
Bijdragen aan het verminderen van CO₂-emissies en stappen zetten  richting een CO₂-neutrale wereld.

Arjan en Robbert helpen bedrijven en overheden met duurzame energie-projecen en energiemanagement.
Robbert: ” We beginnen ons verhaal altijd met het belang van besparen, wat je niet gebruikt hoef je ook niet te verduurzamen”.   Daarna komt pas: efficienter energiegebruik, inzet van hernieuwbare energie en tot slot CO2-compensatie.
“We komen erachter dat besparen niet sexy gevonden wordt. Iedereen praat graag over mooie nieuwe  projecten met hernieuwbare energie of waterstof, maar die eerste belangrijke stap -besparen- wordt liever overgeslagen.”

Recente activiteiten
– projectmanagement en advies (snellaad) waterstoftankstations (Hydrogen refueling stations),
– het ontwikkelen van een geintegreerd energy management model voor Veendam (‘waterstof Compagnie’)
– een juridische check op het Energie management systeem van Airport Eelde (de buurman).
– bijdragen aan een ‘cluster project’ gericht op het realiseren van een wagenpark van 250 bedrijfswagens (busjes en vrachtwagens) op waterstof, inclusief de laad-infrastructuur en de waterstof productie.
Voor 1 bedrijf is dit wellicht te grootschalig, maar door met veel partijen samen -en parallel- te werken kunnen de schaalvoordelen toch bereikt worden. Ik was onder de indruk van de aanpak en het grote aantal bedrijven en organisaties (ook overheden) dat hier al in samenwerkt. Wat een mooi voorbeeld van ketenaanpak. Niet afwachten, gewoon doen.

“Er is veel aandacht voor waterstof, zegt Arjan, we blijven benadrukken dat waterstof geen wondermiddel is, en dat waterstof in bijzondere gevallen een rol kan spelen: als je veel energie ‘over’ hebt bijvoorbeeld.

Met de afspraak contact te blijven houden sluiten we een levendig gesprek af.

Wind meets gas 2019

Opening door kersverse burgemeester Koen Schuiling (sinds 1 oktober). Ik krijg altijd de kriebels als een politicus  of bestuurder, zoals helaas vele Nederlandse politici, slecht Engels praat of het Engels slecht uitspreekt. De andere kant is dat ik dan blij ben als iemand een goede uitspraak heeft, zoals Burgemeester Koen. 
Paar elementen uit zijn verhaal:  Show don’t tell; Groene vloot in gemeente (H2 voertuigen), OV bureau: 20 extra h2 bussen in 2020; Mengen h2 met groen gas voor gemeente gebouwen (Tieluk). En “Lastly there is Heavenn” ... Leuk in kerk. Er zijn 6 voorstellen ingediend voor de hydrogen valley aanvraag vanuit Europa en de noord Nederlandse heeft gewonnen. Niet de grootste, wel de beste.  Nu kunnen New Energy Coalition en partners aan de gang op definitieve proposal op te stellen. 

Nienke Homan,  gedeputeerde provincie Groningen

Biggest change
I got even prouder
We did it as an integrated team
It started with a dream of someone Ad van wijk.
And now we have a dream
A hydrogen dream
Hydrogen valley
Hydrogen platform
A new story required for climate change we think h2 is the missing link

We have to show courage
We are all part change of the integrated team
Show that we can do it

Eric Wiebes, minister

Wind meets gas
Wind needs gas
Gas needs wind
That gas is hydrogen

Almost a poem….

Dan paar vragen door moderator Jörg Gigler, met ook gedeputeerden Stelpstra en Homan op het podium.

  • SDE++ is nu battlefield, h2 kan nu nog niet winnen.  Is te duur
  • Er zijn andere financiële middelen nodig om h2 te boosten ,zegt wiebes
  • Tjisse: rationally I understand wiebes, but gevoelsmatig gaat het te langzaam.
  • Can we agree that if we can prove that we built faster then we said , not 2030 but 2025, vraagt jorg, we get the money?
  • The sooner the better zegt wiebes
Filmpje

Dan volgt een hartstikke leuk filmpje van de Hydrogen Valley, gemaakt door Strawberry Fields

keynote Roger Wiesen, RWE generation.
  • Net aangetreden als CEO en COO. 
  • RWE wil Carbon Neutral zijn in 2040
  • Iedereen in EU moet red2 implementeren, 14%. Gebruik dat om h2 te vereisen, bv 5% van de 14%. Virtueel mixen green h2 met aardgas; gebruikers moeten groene h2 certificaten kopen
  • reward voor goede positie Electrolyser
  • Dld zal niet naar subsidies gaan!. Harmonization required.
  • Blue h2 ook nodig, job for oil majors Bv equinor,

keynote Bart Biebuck FCH Joint undertaking

When you pioneer, you get the fruits at the end.
FCH JU heeft 55 projecten in NL ondersteund.

Naast de hele serie Keynotes ook allerlei parallel streams, met New Energy Coalition coellega’s als gidsen naar de verschillende locaties, deels buiten de Martinikerk.

#grafiek van de dag

Ik ben niet een hele fanatieke twitteraar, en heb de automatische twitter –  tjielptoontjes op mijn telefoon uitgezet. Net als de meeste andere automatische piepjes en tringeltjes, In plaats daarvan ga ik af en toe zelf kijken wat mijn twitterfavorieten de afgelopen periode gedaan hebben.

Een van die favorieten in Martien Visser die grossiert in energiefeiten en energieweetjes.  Dagelijks een of meer tweets met objectieve en onderbouwde informatie. Met regelmatig een dosis droge humor. Met vrijwel elke dag een grafiek.

Paar voorbeelden van afgelopen week

9 oktober: Bent u ook zo dol op een glaasje verse jus bij uw ontbijt? Ai! Gelukkig kunnen we altijd nog wijzen naar de prosecco drinkers aan de grachten in Amsterdam…
10 oktober : 10 okt Sinds 1990 is de NL broeikasgasemissie (in CO2-equivalent) met 15% gedaald. Die daling komt vrijwel volledig op conto van de ‘overige’ broeikasgassen. Dat proces gaat door, maar er valt niet zoveel meer ’te halen’. Vanaf nu is de CO2 daarom zelf aan de beurt.
16 oktober : Wist u dat het maximale vermogen van een modern zonnepaneel ongeveer gelijk is aan het maximale (duur)vermogen van een topsporter? Als de zon schijnt, uiteraard.
13 oktober: 13 okt Sinds 1990 is het aantal vliegpassagiers vervijfvoudigd, terwijl de CO2-emissie 2,5x groter is. Kortom: de CO2-uitstoot per passagier is gehalveerd. Is nogmaals halvering mogelijk, voordat wordt overgeschakeld op waterstof of batterijen?

Klein  nadeel van NIET  actief twitter volgen is dat ik ook de nodige grafieken van de dag mis, en dan niet weet wat ik mis. Remedie:  google #grafiekvandedag en. Bekijk de tweets van @BM_Visser : En dan gewoon naar beneden scrollen, zolang je zin hebt.

Wie neemt het op zich om de  “Best of”  van de grafieken-van-de-dag in een app of op website zetten met zoekfunctie? Om wat rust en tegenwicht te geven in de veelal sterk gepolariseerde energiediscussie.

Ook wel wat voor een scheurkalender trouwens…

10-10-19

Dag van de duurzaamheid, 10 oktober. Op uitnodiging van Dorinda Hijszeler, beleidsadviseur duurzaamheid van de gemeente Tynaarlo, was ik aanwezig op het duurzaamheids event dat de gemeente had georganiseerd.
Op het ‘marktplein’ stonden verschillende standjes, van lokale energie en duurzaamheidsinitiatieven  zoals  Operatie steenbreek, energiecooperaties en energieloket. Zelf bemensde ik het standje ‘Waterstof’ .

Wat was dat leuk! Erg veel interesse en aanloop van de bewoners van Tynaarlo. Veel belangstelling voor in waterstof. Zichtbaar maken wat waterstof is, hoe je het maakt, en hoe je het weer kunt gebruiken. Verschillende mensen waren geinteresseerd in de mogelijkheid hun eigen huis energie-autonoom te maken met zonnepanelen en waterstof als opslag.

Technisch kan het, was steevast mijn antwoord. Tenminste voor de dag-nacht opslag. Seizoensopslag is een brug te ver op huishoudschaal. En je hebt ook (nog) een hele dikke portemonnaie nodig.

En ook nog een paar bekenden tegengekomen, waaronder Rolf Akker.

Themamiddag: Op weg naar Energie neutraal

Donderdgamiddag 5 september was ik samen met een kleine honderd andere geinteresseerden te gast bij Rijkswaterstaat  in Utrecht. Na een interactieve lunch in de serre, startte de themamiddag in het LEF future center, georganiseerd door Smart Energy NL. Rik Luiten van Smart Energy NL organiseert een aantal malen per jaar themamiddagen, steeds bij een ander bedrijf of organisatie.

LEF Future Center

Bij het ‘linkedinnen’ stuitte ik een tijdje terug op de aankondiging van deze themamiddag en feit dat het bij LEF werd georganiseerd –een bezoekje stond al een tijdje op mijn verlanglijst– was extra aantrekkelijk.

Inhoud

Ernst Menten van Rijkswaterstaat vertelde over Energieneutraal versus klimaatneutraal (CO2 neutraal) en het verschil daar tussen. Hij liet zien wat de grote energiesluroers waren bij RWS (de rijksrederij is momenteel verantwoordelijk voor 30% van het totale energieverbruik van I&M)
Hij vertelde hoe het ministerie van I&M, met Rijkswaterstaat als onderdeel daarvan een energieneutrale bedrijfsvoering beoogt te halen in 2030.

Ook Martijn Kleverlaan van NAM stond eerst stil bij Energieneutraal versus CO2neutraal. Het laatste is meer realistisch bij de ontwikkeling van de duurzame ambitie van Ameland. Martijn iis als werkgroepleider betrokken bij het convenant Duurzaam Ameland, en gaf een inkijkje in wat er al gedaan is bvanaf 2007, en ook welke drempels de betrokken partijen tegenkomen. Het lastigst, aldus Martijn, is om van een set van aansprekende losse projecten naar een structureel programma te komen. Hij illustreerde de worsteling met de metafoor van de beklimming van de mount everest. Met de leuk aansprekende projecten kom je tot ‘base camp’, maar de weg naar de top, van de Everest, een duurzaam Ameland, is nog ver weg. Dit vereist commitment van alle betrokkenen, duidelijkheid is wat het beoogde resultaat is en  het vergt vertrouwen.

Workshops

Een diversiteit van workshops, o.a. over Systeemintegratie in de gebouwde omgeving. de (on)mogelijkheden van thermische energie uit water, de kracht van energieke verhalen en het proces rond innovatieve projecten.

Workshopleiders geven een 2 minuten samenvating van de workshopresultaten, aan het woord Inge Albrechtse

Netwerken

Twee presentaties en twee workshops en voldoende tijd om te netwerken. Mooi dat dat ook voorafgaand aan de sessie kon (lunch) en in de pauze. Soms is een programma zo volgestouwd dat je aan een gesprek niet toekomt. De borrel aan het eind liet ik voor wat het was, ivm (lange) terugreis naar Groningen. Interessante gesprekken gehad, o.a. met Jeroen van Siemens. Over de toegevoegde waarde van mensen die het bedrijfsleven kennen en vandaar uit (parttime) bijdrage leveren in het energie onderwijs: Jeroen bij een MBO, ikzelf bij HBO-WO.

Prima georganiseerde middag en met dank aan Eric Verbruggen van RWS voor de gastvrijheid in een inspirerende omgeving. Mooie lokatie.

H2 demo op Shell Family Day

Waterstof demonstratie

Op 7 september was ik aanwezig op de Shell Family Day op het Shell Onderzoeks Laboratorium in Amsterdam. Op uitnodiging van ENGIE die daar als vaste contractpartner van het Shell laboratorium een stand bemande.
Met een demonstratiemodel van de waterstofwaardeketen, om uit te leggen wat waterstof is en laten zien hoe het gemaakt kan worden uit stroom.

De in waterstof opgeslagen energie kan dan op een later moment
weer gebruikt worden om weer om te zetten in stroom. De demonstratie was binnen, waardoor het meegebrachte zonnepaneeltje niet genoeg licht kreeg om voldoende stroom te leveren. Als backup had ik een batterijsetje bij me. Als je die met groene stroom oplaadt, vertelde ik, kun je ook over groene waterstof praten.

Shell Technology Center Amsterdam

Ruim 1200 Shell ouders en kinderen bezochten de open dag, en een heel stel daarvan bekeken het waterstofexperiment. Afwisselende in Engels en Nederlands, met af en toe een vertaalpauze : een vader die mijn verhaal in het Italiaans vertaalde voor zijn uiterst geinteresseerde zoontje. Veelgestelde vraag was: kun je nog iets met de zuurstof doen, die bij  de electrolyse van water in waterstof en zuurstof, vrijkomt. Nee, meestal niet.
Op de Engie stand hadden we ook nog een ‘Dr. Bibber’ spiraal staan, die veel hilariteit veroorzaakte bij de omstanders. Tot ze het zelf probeerden, en de bel steeds lieten afgaan. Toch niet zo makkelijk om zelf te doen….

Later op de middag kon ik zelf ook nog mee met een rondleiding door het lab, STCA, een van de drie belangrijkste shelll laboratoria van de wereld.  Dan gaat mijn onderzoekershart weer enthousiast van kloppen. Als natuurkundige heb ik 4 jaar experimenteel onderzoek gedaan tijdens mijn promotie aan de Rijksuniversiteit Utrecht, en de eerste 5,5 jaar bij Gasunie waren ook bij het research lab van Gasunie.

Family Day

Een klein meisje klom op de barkruk om het experiment goed te kunnen zien. Ze hielp bij het aansluiten van de electriciteitskabeltjes. Ik ben nogal van de techniek, zei ze. Vijf jaar oud!
Een moeder met twee jonge kinderen stond de demonstratie te bekijken. Eigenlijk moet Papa er bij zijn, die vind dit ook leuk, zei ze. Even later kwam de betreffende vader er aan. Een leuke verrassing was dat ik hem kende: Marcel Kramer, vroeger CEO bij Gasunie, en toen mijn hoogste baas. Goed om even (kort) bij te praten.
Naderhand kwam ik ook nog familie van mij zelf tegen, Wout (Shell), Nynke en hun drie zonen. Echt een familie-dag.

Rotorbladen: afval of kans?

MIljoenen Bladen

Steeds meer windparken op zee, en ook op land. Of kleinschaliger een of enkele molens. Dat betekent steeds meer rotorbladen (wieken) , die over een jaar of 20 voor een enorm ‘afval’ probleem gaan zorgen.  Dan worden uiidige windmolenparken ontmanteld en ontstaat er een enorme afvalberg.
De stalen ‘poot’, de fundering, bestaat voornamelijk uit ijzer en is makkelijk als materiaal her te gebruiken. Dat is heel anders met de rotorbladen. Wereldwijd wordt op dit moment maat een klein deel van het composietmateriaal waar de rotorbladen uit bestaan  gerecycled.

Er zijn niet veel bedrijven die vooruit kijken naar de dreigende afvalberg over 20-25 jaar. Een positieve uitzondering is het bedrijf LM Wind Power.

Courtesy: LM Windpower
Uitdaging wordt markt

LM Wind Power is een van de grootste producenten van rotorbladen van windmolens en heeft er al ruim 200.000 gemaakt. Samen hebben die rotorbladen meer dan 100 GW aan hernieuwbare energie geproduceerd. Toch wilde het bedrijf meer dan groene energie opwek mogelijk maken. Ze wilde ook zelf helemaal CO2 neutraal worden, een enorme uitdaging.

In 2010 begon LM windpower systematisch de hele levensloop van de rotorbladen te bekijken, van productie tot ontmanteling. Door de rotorbladen zo te maken dat het composietmateriaal goed te recyclen is, door heel goed resourcemanagement, en door consequente aandacht van de top. In 2018 was het bedrijf volledig CO2neutraal. De directie van het bedrijf is ervan overtuigd dat het verwerken van windturbinebladen een markt op zich gaat worden, en LM Wind Power is er klaar voor.

Dat is vooruitzien!
Heb je  voorbeelden van andere bedrijven die hier mee bezig zijn,
vul aan in het commentaar veld of stuur een mail.

De wondere wereld van waterstof

Roep energietransitie,
en binnen de korte keren hoor je terug: waterstof!

Er wordt veel over gepraat, waterstof als schoon wondermiddel voor het energiesysteem van de toekomst. Voor auto’s, de industrie, opslag en transport van energie. Steeds grotere projecten van groene waterstoffabrieken worden aangekondigd. De meeste grootschalige projecten zijn nog in de studiefase, er is nog geen formele investeringsbeslissing genomen.

Overzicht belangrijkste energiebronnen en conversietechnieken om waterstof te maken. Bron: De wereld van waterstof (Gasunie), bezocht 10 juli 2019

De grootste groene keten die op dit moment al werkt is Hystock, van Gasuniedochter EnergySTock. Twee weken geleden feestelijk geopend door de koning. Een electrolyser van 1 MW, groene stroom van eigen zonnepanelen.

Een mooi overzicht over de huidige stand van zaken vind ik de longread ‘De wereld van Waterstof’. Met heldere figuren, en verwijzingen naar actuele rapporten en informatie.

Prijsontwikkeling waterstof Bron: Gasunie pitch voor de Elektriciteitstafel, gebaseerd op ECN 2017. De wereld van Waterstof, bezocht 10 juli 2019

Het is de bedoeling het document actueel te houden, en lezers worden opgeroepen eventueel nieuwe  informatie of aanvullingen op te sturen.
Soort gemodereerde waterstof-wiki, dus.

Ik mis alleen nog de datum van laatste wijziging…..

Congestie E-netwerk, zonneparken en waterstof

Afstudeerders

Een van mijn activiteiten als projectmanager in het Adapner project is het verbinden van de wetenschappers aan de universiteit en de bedrijfspartners. Het vinden van afstudeeropdrachten past daar mooi bij. Via het hydrogreennproject Waterstofwijk Hoogeveen, en mijn contact met Bastiaan Meijer van N-tra  daarin, is deze afstudeeropdracht tot stand gekomen.
Rendo is een kleine regionale netbeheerder -elektriciteit en gas- in Drenthe (Meppel, Hoogeveen, Coevorden, De Wolden, Westerveld) en Overijssel (Steenwijkerland, Staphorst, Hardenberg, Zwartewaterland). N-tra is de energietransitiepoot van Rendo.

Presentatie

Vanmorgen was ik aanwezig bij de presentatie van de afstudeerscriptie van Jelle Keizer.  Jelle heeft een tweejarige master gevolgd aan de universiteit van Groningen, faculteit economie en bedrijfskunde, richting TOM (technology & operations management).

Jelle is afgestudeerd op een onderzoek bij netbeheerder Rendo met als onderwerp Local E-grid Management (managing congestion by using hydrogen production).

In zo’n afstudeertraject is het balanceren tussen zo praktisch mogelijke toepassing van het onderzoek voor het bedrijf, en zo wetenschappelijk mogelijke aanpak voor de universiteit. Jelle heeft die balans goed gevonden en zijn eindcijfer was een dikke 8. Ook zijn presentatie liep soepel.

Opslag

Een van de onderwerpen die Bastiaan Meijer aan het denken zette was de grootte van de opslag die nodig was om x woonhuizen het hele seizoen voldoende energie te geven, niet alleen in de zomer met volop zon. Dat is mooi, als er resultaten zijn die de opdrachtgever triggeren of verrassen.
Met Bastiaan en Rendo collega’s heb ik afgesproken na de zomer verder te praten over de mogelijkheden tot verdere samenwerking met het project. Er blijven genoeg vragen en onderwerpen over voor verder onderzoek.

En Jelle gaat nu op zoek naar een baan, in operations manament/ procesmanagement in een grote fabriek of misschien toch wel in de energie. Windenergie. Offshore?
Neem contact met hem op als je een functie voor hem hebt.

Wil je meer weten over het Adapner project,
laat een bericht in comments achter of stuur een mail.

Energietransitie: kostenpost of kans?

Symposium

Vanmorgen op een symposium geweest met de titel ” Energie transitie: kostenpost of kans? “. Georganiseerd door Hanzehogeschool-studenten ism Innovatiespotter. Begonnen als idee voor een eindpresentatie van studenten aan een innovatiewerkplaats, en uitgegroeid tot een halve dag event, met verschillende sprekers. Last minute werd zelfs uitgeweken naar een grotere zaal, vanwege de vele aanmeldingen.

Studenten en Innovatiespotter

Aftrap door enkele studenten, over het organiseren van dit event, en ook over de resultaten van hun onderzoek. Gea Vellinga, van Innovatiespotter, gaf een simpel overzicht van zo maar 10 regionale MKB’s die bezig zijn met energie innovaties. en die zij ook niet kende, voordat de innovatie-spotter software ze had gevonden. En toen bleek dat niemand in de zaal deze bedrijven kende, noch overheden, noch kennisinstellingen, noch bedrijven. “Zijn de MKB-ers hier dan ook uitgenodigd?”, was een vraag. Ja, deels uitgenodigd, maar niet gekomen.  Er zijn zo veel innovatie-initiatieven (750 in NL, waarvan 50 op energiegebied) en MKBers zijn zo druk met hun boterham verdienen, dat ze zeer selectief (moeten) zijn in waar ze naar toe gaan. En zo komt het dat een groot deel van innovatiesubsidies niet bij MKB terecht komt, maar bij grote bedrijven en veel bij kennisinstellingen.

Nineke is helder: Kans!!!!!
Titel dekt lading niet

Interessant? Zeker. Antwoord op de vraag in de titel van het symposium?
Nee. De titel op de uitnodiging (kostenpost of kans) werd niet waar gemaakt. De genodigden spraken met name over de kansen, terwijl veel mensen-op-straat tegen de kosten aanhikken. Balans in de verhalen is belangrijk.
Over verhalen vertellen kregen we een enthousiaste bijdrage van Pier Baarsma, CEO van NDC media groep.
De titel die boven alle presentaties vandaag stond was : “Verbinden wat er al is”. Ofwel: maak gebruik van bestaande infrastructuur, breng die bij elkaar.

Versnipperd

Mooi gezegd, reuze lastig. Want ook een brede paraplu (zoals Blue Skies platform) over allerlei bestaande initiatieven heen hangen, maakt het niet noodzakelijkerwijs eenvoudiger om te vinden wat je zoekt.

Tja, en in dit vernipperde beeld ben ik een startend adviseur, die met EnergyGarden probeert MKB ers te verbinden aan kennisinstellingen en inzet op delen en vespreiden van energietransitiekennis…
Toch ben ik ervan overtuigd dat dat wel de richting is:
niet ieder voor zich, maar samen.
Wat denk jij?

In de zijlijn van de bijeenkomst weer wat bekenden gezien/ gesproken en een nieuw contact gelegd met Rudolf, van provincie Friesland. In augustus praten we verder. Toch nuttig!