Onderdeel van project de Groene Waterstof Booster van een consortium van 12 Noordelijke partijen is de H3-demonstrator. Een omgeving waar waterstof toepassing voor het verwarmen van huizen en gebouwen wordt gedemonstreerd en getest. De H3-demonstrator staat op EnTranCe, de energieproeftuin van de Hanzehogeschool op de Campus in Groningen.
Omdat we op dit moment nog nauwelijks -live- bezoekers kunnen ontvangen, kijken we naar andere manieren om contact met geïnteresseerden te krijgen.
Het Vlog productieteam, op 1,5 meter
Zo hebben Teun en Areke een communicatieplan gemaakt waar ze elke maand een vlogje publiceren. Aan mij de eer om in het eerste vlogje geïnterviewd te worden. De opnamen zijn gemaakt bij ons in de tuin, op 30 maart, een van de twee wonderschone lentedagen met temperaturen van bijna 20 graden. Het resultaat vind je hier: VLOGen Interview .
Na het werk – communicatieplan bespreken en aanvullen, Vlog opnemen, interview doen – was er ook nog even tijd om in de tuin rond te kijken. EnergyGarden = Energy + Garden. Da’s geen toeval.
Studenten Jur de Vries en Scott Witjes zijn onder begeleiding van VGM-coordinator Lex Bosma en docent Cor Scholte bezig met het opbouwen van een brandstofcel-systeem. Jur en Scott zijn studenten van de HBO opleiding Werktuigbouw aan de Hanzehogeschool Groningen. Jur doet zijn afstudeeropdracht bij EnTranCe en Scott in opdracht van Eekels Technology. Beiden maken gebruik van de Innovatie Werk Plaats (IWP) van EnTranCe en de practicumruimte van de Groene Waterstof Booster.
Jur de Vries kijkt of het koelsysteem echt goed dicht is. Linksonder de ventilator van het koelsysteem, rechts boven het rode expansievat.
Test geslaagd
Met een brandstofcel kan waterstofgas omgezet worden in elektriciteit. Hierbij komt de nodige warmte vrij en daarom is ook een koelsysteem nodig.
Jur is verantwoordelijk voor het koelsysteem en Scott voor het waterstof gedeelte: brandstofcel en aanvoer waterstof.
Op 16 maart is het koelsysteem onder druk gezet en beproefd. Test geslaagd!
Het koelsysteem bleek lekdicht te zijn.
Scott Witjes, tussen de dozen en spullen, bezig met het ontwerp van het waterstofsysteem. Op de muur verschillende prints van het ontwerp van het systeem.
En verder
Twee andere afstudeerders Elektrotechniek, Tom Tieben en Sander Kiers, zijn bezig met de elektrische conversie achter de brandstofcel. Begeleiding door docent Oscar Grooten.
Uiteindelijk zal de opstelling ingezet worden voor waterstofpractica voor andere studenten. Het bouwwerk is dan achter de rug. Verder zal de opstelling gebruikt worden om onderzoek te doen naar de efficiency van het systeem, onder andere door te kijken hoe de restwarmte nuttig gebruikt kan worden. De foto’s kreeg ik van Cor Scholte.
Het grijze kastje op de bovenste plank is de brandstofcel. Het vermogen van de brandstofcel is 5 kW. De brandstofcel is ter beschikking gesteld door Nedstack. Alle componenten van het waterstofcircuit zijn ter beschikking gesteld door Eekels.
Dat was de titel van de online masterclass waarmee het Alfa college afgelopen week begon met een studentenproject. Zes technische studententeams gaan de komende maanden samen bouwen aan een waterstof raceboot. Het is de bedoeling dat ze eind mei mee gaan doen met de Solar Boat race in Groningen. De meeste boten (solar boat, nietwaar) varen op zonnestroom, maar het team van het Alfa college mag meevaren met een waterstofelectrische boot.
Waterstof race boot
Naast paar mooie woorden van o.a. gedeputeerde Nienke Homan van de Provincie Groningen, vertelden ook een paar studenten en docenten over de voorbereidingen en hun rol in de bouw en kregen de deelnemers aan de masterclass een inkijkje in de school en de ruimten waar de studententeams aan het werk gaan. Ook was er een mooie waterstofmaquette te zien, waar de waterstofketen visueel in beeld was gebracht. Filmpje.
In de eerste helft van 2021 ga ik me bezighouden met het uitbreiden van de testfaciliteiten voor waterstofketels op EnTranCe. In de zomer van 2020 zijn er al duurproeven gedaan met waterstofketels die door Bekaert zijn ontwikkeld in het kader van het project Waterstofwijk Hoogeveen.
Zie Alles is geregeld, van het aanvoeren en opslaan van waterstof tor aan de veiligheidsmaatregelen en de ervaring van de medewerkers en betrokkenen met het werken met waterstof. Dat smaakt naar meer.
TESTEN
Inmiddels hebben we met vier partijen contact die een toestel willen testen, beschikbaar stellen voor onderzoek door docent/onderzoekers en studenten, of willen demonstreren. Dat kan in dezelfde testcontainers, en binnenkort ook in het HEAT House (rendementsmetingen).
DEMONSTREREN
De komende maanden gaan we aan de gang om de ‘H3-demonstrator‘ ook open te stellen voor bezoekers en geïnteresseerden.
Welk soort apparaten kunnen een plekje krijgen in de H3-demonstrator? Alle toestellen die warmte produceren, waarbij waterstof gebruikt wordt (100% of bijgemengd met aardgas) en die bedoeld zijn voor woningen.
Warmte voor Woningen met Waterstof. Of in het Engels: Heating of Houses with Hydrogen (vandaar H3)
LEREN
De derde invalshoek is het leren: werkende opstellingen, waar studenten kennis kunnen maken met toestellen op waterstof. Met Energycollege zijn we in gesprek om te verkennen in hoeverre de testopstellingen gebruikt kunnen worden als invulling voor een praktijkonderdeel van de waterstofopleidingen (Gas 2.0, MBO).
En bij leren hoort ook kennisdelen voor brede doelgroepen. Het is de bedoeling zoveel mogelijk kennis beschikbaar te stellen aan alle geïnteresseerden. Via de website van het project de Groene Waterstof Booster of via de Kennisbank – EnTranCe of … (dat gaan we nog bedenken)
Interesse? MEER WETEN?
Gebruik het contactformulier van de Groene Waterstof Booster en neem het woord H3-demonstrator in het opmerkingen veld op.
Uit een toevallig linkedin bericht kan zo maar een interessante opdracht komen! Rond de zomer vorig jaar kwam ik in contact met Monique, werkzaam bij Ditio in Rijswijk.
Ditio is bezig met haar plan voor de toekomst en wat de de energietransitie in het algemeen en waterstof in het bijzonder kan betekenen voor de diensten die Ditio aanbiedt. En wat dit kan betekenen voor de ontwikkeling of opleiding van de medewerkers.
Het contact met Monique leidde tot een paar on-line colleges, met 12-13 medewerkers van Ditio, op 14 en 28 januari: in de vorm van presentaties en een opdracht in groepen.
Elementen uit de presentaties:
achtergrond techniek en fysieke kant (wat is waterstof, hoe maak je het)
voorbeelden van lopende of geplande projecten
een selectie uit de niet aflatende stroom nieuw rapporten over waterstof,
een globale politieke en beleidsomgeving.
Overzicht van de teams voor het groepswerk
De bijeenkomsten waren van 4 tot 6 in de middag, waarbij de tweede een beetje uitliep. Deze tweede bijeenkomst gebruikten we voor een belangrijk deel aan bespreken van het groepswerk. In twee of drietallen hadden de collega’s zich in enkele actuele waterstofprojecten/programma’s verdiept, met het oog op huidige en toekomstige inzet van Ditiosi in dit soort nieuwe energie projecten.
Teamsbijeenkomst, halverwege even korte pauze…
Veel vragen, veel betrokkenheid.
Monique. Rick, Sandra, Thomas, Wilco, Carlijn, Henk, Bob, Diederik, Franklin, Gerben, KAz, Marcel en Daryaa, dank voor jullie bijdrage en enthousiasme.
Het jaar 2020 ging de geschiedenis in als het eerste ‘Corona’ jaar. Met lockdowns en een overwacht snelle overschakeling naar massaal thuiswerken. Teams, Zoom en een overvloed aan webinars waren het gevolg. Voor EnergyGardenNL was het effect op een deel van de werkzaamheden beperkt, vanuit huis werken was al de norm. Wel vielen de mogelijkheden voor uitvoering van H2-clinics en het geven van live presentaties/college’s terug naar vrijwel nul.
MASTERCLASSES WATERSTOF VOOR STUDENTEN ENERGIE-Masters
DEcember 2020
Voor internationale studenten van de drie internationale energie- master studies van de Hanzehogeschool gaf ik in december twee masterclasses: 2 uur presentatie – vraag-antwoord en in het laatste uur maakten de studenten zelf waterstof. Met kleine groepen en aandacht voor afstand konden we deze masterclasses live doen op EnTranCe. Daarmee was het praktijkdeel (zelf waterstof maken) mogelijk.
Coordinatie en schrijven publiek rapport WaterstofWijk Hoogeveen – jan 2020 – SEPTEMBER 2020
Een consortium van 22 partijen voortgekomen uit het Hydrogreenn netwerk (waterstof geïnteresseerde organisaties) heeft de in 2018/2019 gewerkt aan het maken van een blauwdruk, een ontwerp voor een waterstof wijk in Hoogeveen. Mijn opdracht bestond uit het coördineren en schrijven van het publieke rapport.
Met heel veel plezier gewerkt in het team van de Hanzehogeschool aan het project de Groene WaterstofBooster. Vanaf juni 2018 betrokken bij de voorbereidingen van de subsidie aanvraag bij SNN. Vanaf september 2019 -door Hanzehogeschool- bij het project betrokken om de projectorganisatie op te starten. Het leuke van kunnen bijdragen in de vroege fase van een project is dat alles nog bedacht, gemaakt of georganiseerd moet worden. In alle ‘werkpakketten’ van het project. Dat past goed bij een proeftuinomgeving als EnTranCe en een open innovatieproject als Groene WaterstofBooster.
Zie www.groenewaterstofbooster.nl. In september 2020 stopte het contract met EnergyGardenNL. Klik hier voor meer
Pilot H2-CLINIc @ HOME – VANAF mei 2020
Naast een waterstof clinic van 1 uur bij bedrijven, nu ook een @ at home versie. Net voor de zomer 2020 de eerste pilot gedaan. En een filmpje gemaakt.
Bij de Hanzehogeschool kun je drie verschillende energie masterstudies doen: EMRE: European Master in Renewable Energy; SESYM: European Master in Sustainable Energy System Management en E4S: Energy for Society.
EMRE is vooral gericht op technologieën en techniek. SeSym is half technologie, half businesscases/ economische aspecten. En E4S is een combinatie van een beetje techniek, business kant, maar ook de maatschappelijke kant van energietransitie. Leuke van deze masters is dat het een mix van studenten is die uit heel veel verschillende landen afkomstig zijn. En regelmatig al een aantal jaren werkervaring hebben.
2e masterclass waterstof op 11 december1e masterclass waterstof 4 december 2020 op EnTranCe
De huidige groep is in september begonnen, en studeert grotendeels on line. De meeste studenten zijn wel naar Groningen gekomen en studeren vanaf hun kamer. Een studente uit Taiwan gaf aan dat ze ook met Kerst niet naar huis kon, weliswaar twee weken vrij en vrijwel geen corona op het eiland; maar komende uit Nederland moet ze in Taiwan 2 weken verplicht in quarantaine. Da’s niet de moeite waard. Om een beetje afleiding te bieden en een keer elkaar live te ontmoeten heeft de Hanzehogeschool mij gevraagd een Masterclass Waterstof te geven. Had ik al eerder voor de vorige lichting SeSym studenten gedaan. Nu dus studenten van alle drie masters door elkaar.
Op 4 december was de eerste masterclass, op 11 december de 2e. Met alle tafeltjes op Corona afstand, en maximum van 14 studenten (grootste lesruimte die op EnTranCe beschikbaar is). Studenten uit Taiwan, Griekenland, Nederland, Ierland, Duitsland, India en en Mexico. Geen examen, gewoon voor de leuk. Ontspannen interactieve sessie, met als uitsmijter het zelf waterstof maken. Bij eerdere masterclasses en h2-clinics liet ik dat in groepjes van 4 of 2 personen per experiment doen. Nu ieder apart. Collega Annet Jantien (4 dec) en Bart (11 dec) waren er ook bij, deels om zelf mijn verhaal een keer te horen, en deels om bij te springen bij het praktijkdeel. Dat laatste bleek nauwelijks nodig. Binnen de kortste keren werd door iedereen simultaan waterstof geproduceerd.
Vandaag naar een congres geweest, een online congres wel te verstaan.
Georganiseerd door de gemeente Emmen, rond het thema waterstof.
Van breed in Europa en Europees beleid, via concrete reuze projecten, naar kleinere projecten en en belang van kennis delen.
Als je met een woordwolk alle teksten van vandaag zou weergeven komt naast waterstof en business case het woord samenwerken het grootst naar voren!
Europa
Beginnend met een Europees blok, sprekers Diederik Samson, kabinetschef van vicevoorzitter Europese commissie Frans Timmermans, Bart Biebuyck, executive director van de FCH JU en Jorgo Chatzimarkakis, secretaris-generaal van Hydrogen Europe.
Diederik Samson: Speerpunten: Renovation Wave, huizen verbeteren, isolatie/zelf opwekken te beginnen voor mensen met minder financiele middelen. En waterstof ; versneld investeren in productie, transport en (vooral) gebruik. Dus geen kip – ei, gewoon tegelijk. Niet alleen Capex, maar ook Opex. Jorgo Chatzimarkakis: We need a clear narrative on hydrogen. The narrative is the Replace Strategy.Bart Biebuyck: we moeten blijven innoveren. En -via Jorgo- de kosten omlaag brengen door opschalen. Daar profiteert elke burger van.Diana Matroos zorgde, net als is de vorige edities van dit congres, als dagvoorzitter voor een verbinding van alle verschillende onderdelen, het stellen van kritische vragen, en formuleren van de samenvattende conclusies.
(Gender) diversiteit
Ook bij dit congres is de constatering dat naast Diana, slechts 1 andere vrouw op het programma stond. Monique van der Leijen, namens Start -up Summit Engineering op de waterstof marktplaats. Niet op de planning maar wel aanwezig, Janka Kappenburg, programmamanager HEAVENN, van penvoerder New Energy Coalition, die de presentatie over het HEAVENN project (Hydrogen valley) vertelde.
Janke Kappenburg: samenwerking is cruciaal. Monique van der Leij (Summit Engineering): wij kunnen helpen met verbindingen leggen, en beginnen met kleine stapjes. We zijn een hands on bedrijf, van advies zo snel mogelijk naar projectuitvoering.
Missing Link en kennis
Ad van Wijk: meer regie van overheid om H2 economie echt te laten vliegen.
Ad van Wijk, professor Future Energy Systems, TUD, bekend als ‘gezicht’ van het rode boekje van economic board Groningen, en zeer betrokken als veelgevraagd adviseur en spreker over de ontwikkeling van de waterstof als onderdeel van de energy transitie. Ad beschrijft enthousiast de stappen die afgelopen jaren bereikt zijn, en laat een paar mooie voorbeeldprojecten zien. Heel veel gebeurd, maar…. ….is vooral nog veel praten, voorstellen doen, agenda’s en roadmaps lanceren. Er zijn nog niet zoveel schopppen in de grond gezet. Zo eindigt AD zijn verhaal met de missing link in de ontwikkeling van de H2 economie: nationale (overheids) coordinatie en richting.
Interessant dat Tjisse Stelpstra, gedeputeerde Drenthe, juist ageerde tegen de veel gehoorde uitspraken van grote bedrijven als Shell (en Ad van Wijk)dat overheid het voortouw moest nemen. Tjisse vond dat de bedrijven dat gewoon moeten doen.
Catrinus Jepma: geen waterstofeconomie zonder kennis. “Jonge mensen geinteresseerd krijgen kost geen enkele moeite. Opleidingen lopen meteen vol, is mijn ervaring”
Aan het woord is Catrinus Jepma, honorair hoogleraar Energie en Duurzaamheid, en voor mensen uit die de ontwikkeling van regulering van het aardgasnet aan het begin van deze eeuw een beetje gevolgd bekend van het Jepma-effect. Volgens Catrinus is het kennisvraagstuk rond waterstof laat (te laat?) op gang gekomen binnen Europa. Er zijn nauwelijks grote internationale kennisprogramma’s, waar alle topmensen zich naar toe bewegen. Ik denk aan het voorbeeld van Corona, waar kennis cruciaal is. Je ziet met welke enorme snelheid er stappen gezet worden als je de onderzoekers bij elkaar zet. Er hangt van alles in de lucht, aldus Catrinus, een programma als HyDelta, waar binnenkort meer van bekend wordt gemaakt. Ook het groeifonds biedt mogelijkheden. Catrinus geeft aan dat we moeten oppassen dat niet elk land , elke universiteit, eigen onderzoek gaan doen. We moeten dus van elkaar weten wie wat doet en oppassen geen onderzoek te dupliceren.
Arwin Nimis van het Drenthe College en Willem H2azenberg van Stork en Hydrogreenn praten over het belang van opleiding rond waterstof, samen met bedrijfsleven.
Concrete projecten
Nico van Dooren (Haven van Rotterdam) op de vraag ‘kan Rotterdam’ ook in de toekomst de energiehaven van Nederland en west-Europa blijven’, zeg ik volmondig JA. Samen met belangrijke andere partijen.
Emmen- Delfzijl – Oosterwolde
Na de lunch pauze weer verder, dichter bij huis. vanuit het gemeentehuis Emmen kondigt Diana de volgende sprekers aan.
Harry Eshuis van Nam: met mogelijkheden op GZI terrein Emmen hebben we goud in handen. Camiel Broecheler, business developer bij SkyNRG. Alleen groene waterstof voor onze projecten -met partners- om groene kerosine te maken. Ben Tubben (Alliander), samen met zonnepark bedrijf Groenleven kijken naar oplossingen voor netcongestie. We gaan electrolyser plaatsen. In deze fase vooral leren.Willem de Vries (Groenleven) : samenwerking met netbeheerder Liander heel goed; project zelf is best lastig.Erik Koorman, manager Business development Intergas: hybride systemen; binnenkort proef met H2 wijkje in groningen, samen met Enexis.
Laatste blok van het congres bestond uit een aantal korte pitches van bedrijven. Deelnemers aan congres konden daarna -digitaal- netwerken met deze verschillende ondernemers.
Dag allemaal
Over 1-2 weken, kun je op website van new emmergy de sheets en de FAQ’s terugvinden. Met dank voor de prima organisatie en de ruime pauze’s.
Dit was het laatste beeld van -weer- een webinar op 16 november 2020 met daarop de moderator (Leon Stille van New Energy Coalition, en zijn 4 gasten. Met de klok mee: Jan-Jaap Aué, Joris Kee, Catrinus Jepma en Carl Holthausen.
Eerst een paar korte inleidingen van de vier gasten, Joris over waterstof (wat is het), Catrinus over waterstof als onderdeel van toekomstige duurzame energiesysteem (“we hebben te weinig groene moleculen”), Jan_Jaap over waarom waterstof het goed doet in Noord Nederland, en Carl over de opschaling van 50 waterstofvoertuigen als retrofit in 2020 (allemaal handmatig), naar op termijn 2000 H2-vrachtwagens per jaar. Alleen door serie-productie in deze orde van grootte kunnen de waterstofvrachtwagens concurrerend gaan worden met dieselvrachtwagens. Begin december krijgt Carl de sleutel van de nieuwe hal in Winschoten, waar na een aantal maanden inrichten gestart kan worden met de bouw van de eerste series vrachtwagens in de tweede helft 2021. Holthausen heeft al 200 orders.
Eem levendige discussie kwam op gang rond vragen van de verschillende webinar-volgers. Amusant was de vraag van een kijker hoeveel water er eigenlijk nodig is om een kg waterstof te maken. De vraag pingpongde tussen de sprekers heen en weer. Antwoord, zie onder.
Feedback ORGANISATIE
TOP: fijn dat er geen sheets waren, vanuit huis zit je alleen naar zo’n sheet te kijken. Beter om gezichten en uitdrukkingen te kunnen zien. En zeker nuttig om in deze setting regelmatig te herhalen.
TIP: Zorg dat het platform dat gebruikt wordt(GoToWebinar), het mogelijk maakt als kijker ‘alle’ vragen en evt reacties in de chat te zien.
Uit de reactie van Leon maakte ik op dat er heel veel vragen waren, waar hij er enkele uitpikte.
Om mbt van electrolyse 1 kg waterstof(gas) te maken is 8,9 kg water (=8,9 liter water) water nodig. Afgerond is dat 9 kg water. En ontstaat dan ook 7,9 kg zuurstof(gas).
Dat was de titel van de online presentatie bijeenkomst op 5 november over het publieke rapport Waterstofwijk Hoogeveen. Geanimeerde gesprekken, onder enthousiaste gespreksleiding van Anna Gimbrère.
In beelden, onder aan de link naar het rapport.
Gespreksleiding wetenschapsjournalist Anna GimbrèreProjectleider Willem Hazenberg (Stork)Kees Boer (Hoogeveen) en Jan-jaap Aué (Hanzehogeschool)Met humor en adrem aan elkaar gepraatBastiaan Meijer (N-tra)2e ronde gesprek: Bastiaan Meijer, Jan Pereboom (JP-Energiesystemen), Anna Gimbrère en Joan Teerling (Bekaert)Eddy Veenstra (Rendo) en Tjisse Stelpstra (gedeputeerde Drenthe)
Het formele deel
Na de drie ronde tafel gesprekken nog 1 x Kees Boer en Willem Hazenberg aan tafel. Willem overhandigt het rapport aan Jurgen Geelhoed van EZK. Jurgen zegt toe het niet alleen bij zijn collega’s van EZK onder de aandacht te brengen, maar ook bij BZK. Op de vraag van Anna (die in Amsterdam woont) of Jurgen ervoor kan zorgen dat zo’n bijdrage aan de warmtetransitie ook in Amsterdam wordt gerealiseerd, antwoord hij: Als het in Drenthe kan, dan kan het ook in Amsterdam. Dus vooral laten zien dat het kan.
Kadootje voor Willem
De presentatie wordt afgerond met een kadootje van het consortium voor Willem, voor zijn niet aflatende drive en enthousiasme: een kleine eik. Hiermee kan willem doorgaan met het bijdragen aan de energietransitie, door in eigen tuin CO2 te reduceren.
Anna sluit af met een dankwoord voor verschillende betrokkenen. Trots, als ze ook mijn naam noemt. Mooie afsluiting.
Klik 
