Met de bus door het Groninger landschap 

Op 18 januari organiseerde ENTRANCE, de energieproeftuin van de Hanzehogeschool,  samen met de gemeente Groningen een waterstofbustour. Voornaamste doelgroep bestond uit  (MKB)ondernemers, verbonden via het Hydrogreenn netwerk. Maar er was ook plek voor een aantal ENTRANCE collega’s. We boften.

Het was 18 januari echt ’technisch weer’. Stralend blauw in de ochtend, vrijwel geen wind en een witte wereld. De tour ging naar de waterstof-verwarmde huizen in Wagenborgen en het waterstofplein in Siddeburen. 

Sybe bij de Ley en collega’s van Enexis en een aantal mensen van de Energiewacht gaven ons tekst en uitleg. Het waterstofplein, een stuk van 50×50 meter ligt op het terrein van een boer die graag wil verduurzamen, flink wat zonnepanelen heeft en op dit moment 1 kleine windmolen. Verdere opwek van hernieuwbare energie is niet mogelijk omdat er vanwege netcongestie niet meer stroom terug kan worden geleverd. Wat doe je dan met je groene stroom?
 

Netbeheerder Enexis wil graag ervaring opdoen met het gebruik van waterstof (als vervanger van aardgas) in een proef in de gebouwde omgeving. In Wagenborgen doen zij nu een pilot project van 10 jaar. Samen met onder andere  woningcorporatie Groninger Huis zochten ze 40 huurhuizen uit in de dorpskern van Wagenborgen. Aan de 40 huurders vroegen zij of ze mee wilden doen met de proef. 33 stemden in. Alle huizen zijn eerst geïsoleerd, kregen een nieuw dak en dubbel glas. Voor de mensen die meedoen met de pilot ging het verder: zij kregen een waterstofverwarmingsketel, een hybride warmtepomp, een inductiekookplaat en de garantie dat zij de komende 10 jaar  niet meer voor waterstof betalen dan de prijs van aardgas. 

De groene waterstof die nodig is voor dit project wordt nu nog met tubetrailers aangevoerd. De tubetrailer dient meteen als tijdelijke opslag van waterstof. De bedoeling is om in een volgende fase van het project ook een electrolyser op het waterstofplein te zetten. Dan kan de boerin (zij doet meestal het woord) ook de extra stroom van de beoogde twee extra molens en extra zonnepanelen meteen kwijt. Voor de lokale waterstofproductie.

Op het waterstofplein wordt de waterstof van 200 bar druk teruggebracht naar 8 bar. Dan gaat een 2,5 km lange leiding van Siddeburen naar Wagenborgen (een nieuw aangelegde) leiding. Op dit moment zijn 14 van de 33 deelnemende huizen al ‘op waterstof gezet’. De bijna 20 andere huizen worden stuk voor stuk omgezet, steeds met deels andere ploegen monteurs van Enexis. Voor de aansluiting wordt in het dorp de ‘oude’ aardasleiding nu voor waterstof gebruikt. Ook daar willen de betrokken partijen ervaring mee opdoen. Het project is immers bedoeld om van te leren.

Hier ligt een link met ENTRANCE. Enexis heeft aan ENTRANCE gevraagd om opleidingsmogelijkheden voor hun technici in het werken met lage druk waterstofleidingen. Dit kan perfect op het ENTRANCE terrein, met het 4-8 bar waterstofnetwerk van RENDO, en de eigen WING -waterstofleiding op 100 bar. De gesprekken zijn in een vergevorderd stadium. 

Vijf jaar EnergyGarden

Zelfstandig

1 juli 2023 : precies 5 jaar geleden zette ik mijn eerste stap als zelfstandig professional in de wereld van Energie Transitie. Onder de naam EnergyGarden , een combinatie van woorden verwijzend naar  mijn werkzame leven in de energiewereld  en mijn passie voor tuinen, tuinieren, plantjes, beestjes, natuur. Mooie opdrachten, grote en kleine.

Energietransitie

Eerst biogas, hernieuwbare energie in de breedte en steeds meer richting waterstof als puzzelstuk in het Energiesysteem van de toekomst. Waterstofclinics, eerst met Lucas Lamberts, vanuit EnergyGarden, later ook via New Energy Coalition. Masterclasses en gastcolleges; presentaties voor professionals in verschillende HanzePro opleidingen. Naast advies en projectmatig werk past kennisoverdracht dmv presentaties, demonstraties, blogs of tekeningen bij mij.

Groene Waterstof Booster

Een rode draad in deze 5 jaar was het mooie project Groene Waterstof Booster, waar ik van het allereerst begin (in de subsidieaanvraag fase in juni 2018!) bij was betrokken, deels via Hanzehogeschool/ EnTranCe en deels via New Energy Coalition. Mooiste van dit project voor mij: de kennismaking met de energie en slagkracht van veel MKB ondernemers, een wereld die ik tot nu toe nauwelijks kende. De ‘slot’ bijeenkomst van het project hebben we al gevierd op 22 juni (hoewel we recent nog wat verlenging hebben gekregen van 1 juli tot 1 november van dit jaar. Voor de laatste afrondende dingen.

Nieuwe mogelijkheden

Dat betekent dat na de zomer mijn agenda weer ruimte biedt. Voor projecten en opdrachten die bijdragen aan energietransitie, biodiversiteit en verduurzaming.

.Voor nu voor allen: een mooie zomer toegewenst.

met dank aan opdrachtgevers  EnTranCe | Centre of Expertise Energy – Centre of Expertise Energy Hanzehogeschool Groningen / Hanze University of Applied Sciences Groningen New Energy Coalition Stork, a Fluor company Delta8 Ditio | The Project People Van Dorp ENGIE Energie Nederland NV Ecovolt Forum GroningenProvincie Fryslân Provincie Groningen Unica GasunieRabobank GasTerraB.V. DNV

Certificaat

Jaaa, ook een certificaat:  op het New Energy Forum op 22 juni 2023 werden certificaten uitgereikt aan studenten die een Energy Academy Certificate hadden verdiend, of meegedaan hadden aan de Global Hydrogen Course. Voor de laatste kreeg ik een certificaat. Op de foto net rechts van de gele lijst.

Min of meer toevallig ingerold, omdat ik aansluitend aan het eerste college (live) zelf een  waterstof Clinic voor de deelnemers gaf. De andere ‘lectuures’ online gevolgd. 

Staal Straal Stadskanaal

Hoe vaak kom je een bedrijf tegen met 8 klinkers in de bedrijfsnaam, waarvan allemaal een ‘a’.  Vorige week waren we met een team van experts op bezoek bij Staal Straal , de nieuwe vestiging in Stadskanaal. We konden het niet missen want aan de straat op het bedrijventerrein stonden bordjes ‘Waterstof Booster’ die de richting aangaven.

Staal Straal is gespecialiseerd in handstralen, coaten en poedercoaten van metalen constructies. Op dit moment op locatie in Zuidbroek met verschillende bedrijfshallen voor stralen en coaten.  Staal Straal is bezig met het uitbreiden van een nieuwe poedercoatinstallatie op een nieuwe bedrijfslokatie in Stadskanaal. 

Marijn Goossens, algemeen directeur van dit poedercoatbedrijf heeft ondersteuning aangevraagd via de ‘voucherregeling’ bij het project Groene Waterstof Booster. De ondersteuning bestond in dit geval uit een verkenningstafel, waarbij we met een team van experts naar de specifieke omstandigheden bij het bedrijf keken. 

In het kader van verduurzaming van het bedrijfsproces is het de bedoeling  een nieuwe poedercoatingsoven aan te schaffen (deels elektrisch, deels gasgestookt)  die ook geschikt is voor  het bijmengen van waterstof.

Staal Straal wil de mogelijkheden verkennen voor het zelf produceren van H2, in eerste instantie voor eigen verbruik. In later stadium wellicht breder. Dan kan contact gezocht worden met andere bedrijven op het bedrijvenpark. De eerste gesprekken zijn gestart met gemeente Stadskanaal en provincie.

Vast eerste programmaonderdeel (na de koffie) is een rondleiding door het bedrijf. Door de enorme hal. Initieel was in dit bedrijf een producent van landbouwmachines gevestigd, met in een klein deel van de hal een poedercoatinstallatie. De productie van machines is verhuisd, de poedercoatinstallatie is achtergebleven. In de grote hal is nog veel ruimte om uit te breiden. 

Een belangrijke conclusie van deze sessie was dat het goed onderzoeken van de volledige elektrificatie optie in dit proces waardevol lijkt. Verder zijn er verschillende contacten gelegd voor mogelijke vervolgstappen.

Met dank aan Marijn Goossens voor de gastvrijheid en de experts Tjerk, Robbert, Sander en Britta voor hun bijdrage.

 

DNV Talks Energy

In april vierde DNV de officieel opening van haar intrek in het nieuwe pand Plus Ultra op de Zernike Campus in Groningen met een week vol activiteiten. Waaronder een symposium op EnTranCe (aan de overkant van de straat zo ongeveer) op donderdag en een open dag op vrijdag onder de titel Hydrogen Experience day. De bezoekers kregen veel meer dan ‘alleen’ waterstof te zien, wel duidelijk is dat de focus van DNV, advies en certificering, aan het verschuiven is richting de waterstof. 

Al in 2014 werd bij DNV nagedacht over een nieuwe lokatie, en door allerlei redenen (ook corona) heeft het een flinke tijd geduurd. Maar nu het het bedrijf haar intrek genomen in het bedrijvenverzamelgebouw Plus Ultra. Samen met TNO. En er is nog ruimte genoeg voor 5-8 bedrijven.  Een plek op de Campus in  Groningen, met volop bedrijvigheid en veel studenten in de omgeving. Aan de achterkant van het gebouw is sociaal voor DNV een hele vleugel bijgebouwd waar de grotere experimenten kunnen plaatsvinden. En er is een eigen (omheind) plein, handig voor aanvoer van materieel, gasflessen e.d. Voor de open dag bleek het een perfecte ontmoetingsplek voor lunch en elkaar ontmoeten. We hadden geluk met het weer. 

Hiermee is het oude ‘lab’ aan het Hoendiep definitief verlaten. Het lab, waar ik mijn carrière in de energie ben begonnen. Op 19 januari van dit jaar was ik er voor het laatst. De grote hal was al bijna leeg. Inmiddels zijn alle opstellingen naar de nieuwe lokatie verhuisd. 

Smallingerland in Groningen

Een team collega’s van de gemeente Smallingerland, werkzaam bij programma’s en projecten, ging op reis… Op 20 april kwamen ze voor hun teamactiviteit langs in Groningen. Eerst bij de gemeente Groningen, daarna naar de campus, de tweede helft van de middag.

In het Energy Academy Gebouw had ik het genoegen om een H2 clinic voor ze te organiseren. Maar eerst kregen ze een rondleiding van Erik Kuit, operationeel technicus van (o.a.) dit duurzame pand. Naar het hoge balkon, in de grote hal en wintertuin. En ook in het labyrint, het gangenstelsel onder het gebouw waar koude  buitenlucht doorheen beweegt en alvast een beetje opwarmt (of in de zomer koelt) voordat het gebouw in gaat. Door natuurlijke trek via de ‘zonneschoorsteen’ verlaat de lucht het gebouw dan weer.

Daarna verder met de waterstof Clinic: zelf waterstof maken, gelardeerd met weetjes en feiten. Volop vraag en antwoord. Vol enthousiasme gingen de groepjes aan de slag. En het resultaat was er: allemaal hebben ze vandaag waterstof gemaakt. Als afsluiting de inmiddels al vaak uitgevoerde HyQuiz. 

Klik op de foto’s voor grotere exemplaren

Van de rondleiding kreeg ik zelf vorige week kreeg ik zelf al een voorproefje met collega Frank

Rondleiding EAE

Als voorbereiding op een rondleiding volgende week  kreeg ik vandaag een bijna ‘prive’ rondleiding van Erik Kuit, operationeel technicus van onder andere het Energy Academy Europe gebouw op de Groninger campus. Bij de bouw het meest duurzame onderwijs gebouw van Nederland.

Naar het hoge balkon, in de grote hal en wintertuin. En ook in het labyrint, het gangenstelsel onder het gebouw waar koude  buitenlucht doorheen beweegt en alvast een beetje opwarmt (of in de zomer koelt) voordat het gebouw in gaat. Door natuurlijke trek via de ‘zonneschoorsteen’ verlaat de lucht het gebouw dan weer. Filmpje.

Met veel passie vertelde Erik over allerlei duurzame onderdelen en slimme dingen in het gebouw. Door goed mee te denken met de onderzoekers in het gebouw kan hij met zijn kennis en ervaring ervoor zorgen dat er de juiste warmte  -of juist koude- omstandigheden zijn, passend bij de verschillende ruimten, soort onderzoek of experiment.

Glas uit Franeker

Afgelopen woensdag was ik met collega Tjerk op bezoek bij het bedrijf D&O glas in Franeker. Een bedrijf dat  gespecialiseerd is in bijzonder glas. D&O is gestart in 1999. De directie bestaat uit Roland en Sebastiaan Douma, broers met lange ervaring op glasgebied. Zij hechten waarde aan kwaliteit en houden van aanpakken en oplossen. Ondernemers met een no-nonsense manier van werken.

Via project Groene Waterstof Booster kwamen we in contact. De broers verkennen de mogelijkheden om het bedrijf te verduurzamen. Een onderdeel daarvan is het energiegebruik. Met de 400 PV panelen kan het bedrijf prima in eigen stroom voorzien en blijft er ook nog wat over.  En er is nog meer ruimte (net nieuw perceel bij het bedrijf getrokken) voor additionele PV. De grootste energiepost is nu het verbruik van de eigen vloot bedrijfswagens: twee vrachtwagens en twee bestelbussen op diesel. Elk week rijden deze rond in allerlei steden in de benelux. Meestal in de binnenstad want klanten zijn vaak musea en historische gebouwen die in het centrum van veel steden liggen. In hoeverre zou groene waterstof een rol kunnen spelen in het emissieloos rijden?, vragen de broers zich af. 

Vanaf 2025 gelden in verschillende binnensteden emissiebeperkingen. En vanaf 2030 mogen er geen nieuwe dieselvoertuigen meer verkocht worden. 

Kijk eens naar het formaat van het steekkarretje links op de foto. Dan zie je pas hoe groot de glasplaten zijn …

Een van de klanten van D&O glas is het Koninklijke Planetarium Eise Eisinga. Ook in Franeker. 

 

Waterstof en vergunningen

Waterstof, Hoe dan?

Een dynamische workshop en geanimeerde gesprekken op 8 maart op EnTranCe. Rond het Thema Waterstof en vergunningen organiseerde Groene Waterstof Booster in samenwerking met project Heavenn deze workshop.  Met als kern van de workshop twee concrete cases als kapstok voor twee groepsgesprekken. Zoals een van de deelnemers zei ‘Het was geen moment stil‘. Mooie interactie’s en ruimte voor contacten.

Met een inleidende presentatie door Martin Nomden en facilitering de twee groepsgesprekken door Jerom Janssen en Dick Breteler van HyMatters. 

Twee compleet verschillende cases 

– Oosterhof Holman met een tijdelijke mobiele installatie met een kleine hoeveelheid H2 (cilinderpakketten ) in buitengebieden tegenover Staalstraal met een (toekomstige) vaste bedrijfsinstallatie waar grote hoeveelheden gas gebruikt worden in een poedercoatingsoven
– Oosterhof Holman met een project dat al loopt en funding heeft voor de komende twee jaar tegenover Staalstraal die net begonnen is met met het verkennen van waterstof inzet in de nieuwe fabriek

De andere kant van de vergunning

Waardevol om vanuit verschillende invalshoeken te kijken. Naast ondernemers ook de aanwezigheid van gemeente Stadskanaal (casus staal straal) en provincie Groningen. Want dat is de andere kant van de vergunning: naast de aanvrager en ook de verlener. 

Na de constatering dat er veel nog niet is vastgelegd – was een van de conclusies dat dat ook juist kansen biedt. 

Ruimte voor verbetering – altijd. We gaan – met de input van de deelnemers – bekijken hoe we dit format een vervolg kunnen geven. 

 

 

WaterstofMasterclass Rabobank 3 februari

Volle zaal op vrijdagmiddag in het Energy Academy Europe gebouw op de Zernikecampus. Bijna 200 zakelijke klanten van de Rabobank en een bus met ruim 30 Rabomensen uit het hele land waren bij elkaar voor een Masterclass Waterstof, met daarna netwerkborrel. Prima georganiseerd door New Energy Coalition.

Programma: Lorenzo Squintani van de Rijksuniversiteit Groningen, Eric Lücke van de Rabobank en Tineke van der Meij van EnTranCe/Hanzehogeschool/EnergyGarden. 

 

Mijn bijdrage bestond uit een korte presentatie over Groene Waterstof en waterstof gebruik en een aantal voorbeelden van ondernemers in Noord Nederland die daarmee bezig zijn (of gaan).  Daarna de HyQuiz, 10 vragen over waterstof, via Mentimeter. Hoe sneller geantwoord, des te meer punten.

Leuk om de quiz met zoveel mensen te doen (goed voor de statistiek). Het publiek van vandaag bleek behoorlijk goed ingevoerd. De winnaar was Edwin, een van de Rabomedewerkers uit de bus: die had gedurende de hele dag genoeg H2-info opgepikt, om de quiz te kunnen winnen. Prijs: echte HEAVENN – chocolaatjes. Jeroen was tweede, en Millie (met de snelste reactietijd) werd derde.

 

In de woordwolk de antwoorden van de groep : waar denk je aan als je het woord waterstof hoort.

En de vraag over de kleuren waterstof moet ik misschien herzien…
Hoewel hier het grootste deel van de deelnemers aan de quiz het met me eens was dat rode waterstof geen gangbare term is, werd dat tegengesproken door Eric Lücke. Bij zijn afrondende dankwoord bood hij Lorenzo en mij een fles rode waterstof aan. 
Wie zegt dat rode waterstof niet bestaat?

En voor ik het vergeet. Een mooie mijlpaal vandaag, zoals toegelicht door Eric , was de officiële start van een pilot in het project H2 agri. Wordt zeker vervolgd.