Vanuit de Rijksuniversiteit Groningen rijdt bijna 200 keer per jaar een grote kleurige vrachtwagen weg. Naar een middelbare school ergens in den lande, of naar een symposium of festival. Vorige week kwam ik de truck tegen op het Zernike, campus van Groningse hoger onderwijs. In de energie-truck kunnen schoolklassen kennis maken met de energie van morgen. Luisteren naar een verhaal of proefjes doen.
He Tineke, hoorde ik roepen, en ik raakte aan de praat met Theo Jurriens. Theo is altijd met het populariseren van wetenschap bezig. Ik ken Theo al heel lang , van mijn sterrenkunde studie in Utrecht nog. Toen was Theo al bezig met het populariseren van Sterrenkunde. Nu dus energie en in de afgelopen jaren heeft Theo, een echte regelaar, al heel wat klassen de truck in en uit zien gaan. Het moet wel kort, zegt Theo, het moet binnen een lesuur passen van 45-50 minuten. Op de website zie je voorbeelden van de proeven, de route van de truck en kun je de truck ook boeken voor je eigen activiteit.
De truck van TheoMooi zo, tussen de kleurige gebouwen
Bijna klaar met een boeiend jaar bij Energy Venture Lab, een onderdeel van Venturelab North. Een traject voor startende ondernemers, in dit geval op gebied van Energie. Bij aanvang had ik een essay, geschreven ‘als huiswerk’ bij een cursus over energietransitie en innovatie. Over een idee: ‘EnergyGarden’. Nu een jaar later, ben ik daadwerkelijk als ZZPer begonnen met EnergyGarden, heb ik eerste twee facturen uitgestuurd, is de EnergyGarden website een paar weken in de lucht -inclusief dit blog- en geef ik over twee weken mijn eindpresentatie van het EVL traject. Veel geleerd, goede contacten opgedaan, prima coaching, lekkere lunch.
Een historische dag, aldus Aard Groen, ‘founder’ van Venture Lab, de eerste trainingen in het nieuwe gebouw. Aard op achterste rij, tweede van links.
Bijna klaar is ook het nieuwe gebouw. In juni vorig jaar begonnen in het Van Elmpthuis, hartje centrum Groningen. En volgende week wordt het nieuwe gebouw waarin Venture Lab gaat wonen geopend, op het universiteitsterrein van Groningen, Zernike. Als onderdeel van start up city. Voor het eerst waren de trainingen vandaag in het nieuwe gebouw. Was wat improviseren.
Er wordt met man en macht gewerkt aan het klaarmaken van het gebouw voor de grand opening volgende week. Vandaag dus volop schilders, timmermannen, schoonmakers, heftrucks en karretjes in het gebouw. Nog geen koffieapparaat (verse koffie gebracht om 10:30), de toiletten nog niet in gebruik (naar het naburige gebouw) en overal dozen. Hilarisch vond ik de damestoiletten. Zijn ze niet iets vergeten?
Voor de goede contacten of speciaal werkoverleg?Damestoilet in het nieuwe gebouw. Er komt echt nog een tussenwandje tussen, werd ons verzekerd, maar veel plaats is er niet voor.
Vanmiddag aanwezig bij een seminar georganiseerd door New Energy Coalition in samenwerking met het World Energy Council Nederland.
Met Catrinus Jepma als moderator, waren 4 vertegenwoordigers van 5 Nederlandse Havens aanwezig.
Van links naar Rechts: Cas Konig (CEO Groninger Seaports: Delfzijl+Eemshaven), Jacoba Bolderheij (CEO Haven Den Helder,) Roon van Maanen (Directeur circular & renewable Industrie, haven Amsterdam, Caroline Kroes (Corporate Strategy, Haven Rotterdam) en Jeroen van Hoof (PWC/ WEC)
Thema: wat betekent de energietransitie voor de havens. Traditioneel leven havens van de overslag van goederen (havengelden), en van het uitgeven van land. In havens als Amsterdam en Rotterdam vormt de overslag van olie en kolen tot 60% van het totaal. Door de onvermijdelijke (en noodzakelijke) trend naar sterk verlagen van gebruik van olie en kolen gaan de toekomstige inkomsten van de havens dus sterk omlaag.
Tegelijkertijd zijn havens ook belangrijke “energie-overslag” lokaties: veel electriciteit centrales, nu nog fossiel, maar in de toekomst groen staan bij havens. Dat is ook de plek waar in de toekomst de aanlanding van de groene stroom (of groene waterstof) van grootschalige wind op zee zou kunnen plaatsvinden. Met name in en rond de haven van Den Helder is de terug gang in arbeidsplaatsen te merken. Den Helder is geen overslaghaven en leeft van de toeleverende industrie van olie en gas op zee. Den Helder richt haar vizier op grootschalige wind op zee. En pleit voor het zoveel mogelijk gebruik maken van bestaande (gas) infrastructuur.
Rechts Catrinus Jepma
Een grote groep studenten was aanwezig. Mooi om te horen dat er veel vragen waren. Een goede vond ik: hoe zien de havens de samenwerking met. ruimte voor kleinschalige energieopwekking. Welke ruimte is er voor ‘wacky ideas’ .
Grootschalig helpt voor de grote stappen, was de teneur van de antwoorden. Wel verschillende kleinschalige alternatieven en faciliteiten voor kleinschalige startups: Port XL in Rotterdam, Prodock in Amsterdam. Experimenten met H2 backbone en DC in Delfzijl en in Den Helder is een getijdenstroom pilot inmiddels afgerond en opgeschaald naar een project bij de afsluitdijk.
In de aansluitende netwerkborrel sprak ik nog even met een paar zojuist begonnen energiemasterstudenten aan de RUG. Ik vertelde over de Gasunieleiding in Zeeland die wordt omgebouwd naar een waterstofleiding. Is dat niet moeilijk, vroeg 1 van de studenten. Hij bleef moeilijk kijken, na mijn uitleg. Waarom? Hij dacht dat de transportleidingen op 3 kilometer diep lagen, dan is het wel lastig om even een afsluiter te vervangen.
Iets met klok en klepel ? Gasgerelateerde bevingen op 3 kilometer diep.
Dit is pas de eerste week van de master, en de studenten waren vastbesloten veel te gaan leren. Ze waren blij met de mogelijkheid het seminar bij te wonen.
Noorderpoort college , Automotive en Logsitiek in Groningen
Vandaag gesproken met Roeland Hogt van het Noorderpoort College in Groningen. Op de lokatie aan de Bornholmstraat in Groningen, midden tussen de autobedrijven. Reuze handig voor stages, zo dicht in de buurt van de Automotive opleiding.
Roeland is practor en zorgt voor inhoudelijke vernieuwing van het beroepsonderwijs: kernpunten: ‘onderzoekend innoveren’, ‘docent-professionalisering’ en ‘samen leren’. Roeland is actief betrokken bij het opzetten van een “waterstofopleiding” -Gas 2.0 – , niet alleen voor zijn eigen MBO – organisatie, maar in een samenwerkingsverband met ruim een handvol andere opleidingen. Daarnaast heeft Roeland -gewoon omdat hij dat leuk vindt en het een mooie manier van kennisdelen is- een website duurzameslimmemobiliteit.nl.
Wat ik zo mooi vind op het MBO is dat je een stuiterende jongen van 16 ziet binnen komen, en een prachtig mens weer ziet vertrekken.
In het kader van het project “Human Capital in de energie transitie” , met penvoerder New Energy Coalition, ben ik bezig met de voorbereiding van een innovatiepilot, waarbij we HBO én MBO studenten willen betrekken. Bij voorkeur op een onderwerp gerelateerd aan waterstof. Waarschijnlijk wordt het een project op Ameland.
HBO en MBO koppelen klinkt zo voor de hand liggend, maar het is veel makkelijker gezegd dan gedaan. Elke school en opleiding heeft zo zijn eigen eisen en programma’s. Vaak is er beperkte ruimte om -op korte termijn- iets anders dan anders (anders dan vorig jaar in de budgetronde is vastgelegd) te doen. En dan heb je enthousiaste mensen als Roeland nodig die de juiste wegen weten te bewandelen om een stap verder te komen. Wordt vervolgd.
Na het gesprek nog even een blik in de glimmende praktijkruimte van de school. Het is er nu rustig, lunchtijd… Elke auto is speciaal geprepareerd om een bepaald onderwerp te leren/te oefenen.
Vandaag in Trouw een artikel over de de perikelen rond warmtestad Groningen. Het Warmtenetwerk dat gebruik zou gaan maken van geothermie. Het warmtenetwerk ligt er, maar de warmte is er nog niet. Geothermie mag niet van Staatstoezicht op de Mijnen. Op het Zernike terrein wordt nu gewerkt aan een tijdelijke oplossing. Eind juni is de bouw gestart van een tijdelijke warmtecentrale (Warmtekracht) op gas. Inmiddels schiet de bouw op, de foto is van vanmorgen. De ketel is nog in zijn beschermfolie en nog net niet onder dak; nog geen twee weken gelden was ook de grote loos nog niet afgesloten.
Het gaat nu snel. Ondertussen wordt er nagedacht over een definitieve oplossing om aan ‘groene’ warmte te komen.
Ik had al vaak over de WE -energy game gehoord. Gebaseerd op onderzoek van Gronings promovendus Frank Pierie. Meespelen was er nog nooit van gekomen, maar vandaag is het gelukt. In de Energy Kick Start week bij de Hanzehogeschool speelden 8 groepen studenten gelijktijdig het ‘serieuze spel’. Ik sloot bij een van de teams aan.
Studententeams verduurzamen stad Groningen in serious game
Hoe werkt het?
Men neme de plattegrond van een stad of dorp. Idealiter een team van 6 spelers. Het spel heeft 6 rollen, 6 stakeholders met (soms) tegengestelde belangen. Opdracht is het dorp van duurzame stroom te voorzien, waarbij verschillende opties voorhanden zijn: grote windmolens, grootschalige zonneweiden, zonnepanele op daken, biomassa, recycling organisch afval, opslag in batterijen en ‘efficiency’ .
Doel is om alle spelers een bepaald aantal punten te laten behalen. Mooi zijn de gesprekken die ontstaan tijdens het spelen: hoe weeg je de Nimby-reactie van de bewoners af tegen de kosten van verschillende oplossing; kosten van investering tegen de inspanning door de netbeheerder (balansfunctie). Met een facilator van het WE-energyteam komen de discussies goed los.
Hmmm, zo makkelijk is het niet met al die stakeholders
In de eerste ronde speelden we op de kaart van het dorp Ten Boer. Met veel ruimte in de landelijke omgeving bleek dat voor geen van de teams moeilijk om het dorp (virtueel) te verduurzamen. Heel anders was dat bij de tweede kaart, de stad Groningen. Slechts 1 van de 8 teams slaagde erin het Groningen in 2050 verduurzaamd te hebben. Ruimte was hier het grote probleem, waar zet je de duurzame energie productiemiddelen neer in zo;n volgebouwde omgeving.
Als we nou beginnen met een aantal grote windmolens buiten de stad, en een hele serie batterijen binnen de stad …
Het spel is inmiddels 100-en keren gespeeld. Mooie observatie van een van de facilitators: Jongeren spelen het spel heel anders dan volwassenen. De jongeren zijn veel meer gericht op samenwerking, en denken wat minder vanuit de hen toebedeelde stakeholder rol. Dat geeft hoop voor de toekomst.
Een groep van 70 studenten van verschillende studierichtingen aan de Hanzehogeschool, Groningen, volgt deze week een stoomcursus energietransitie. Als start van een energie-gerelateerde minor het lopende semester. Naast verschillende lezingen en assignments, vandaag een practicum. Zelf waterstof maken en uitrekenen hoeveel waterstof je moet maken om 1 gemiddeld huishouden volledig van eigen energie uit waterstof te kunnen voorzien.
Met een zonnepaneeltje, een electrolyser en brandstofcel in miniformaat, en een piepklein molentje. Ingeleid door Frank Pierie en begeleid door een aantal docenten/onderzoekers van de hogeschool. En omdat het weer zo mooi was kon de proef buiten uitgevoerd worden, zonne-energie genoeg!.
Voor de Energiebarn op EnTranCeEn dan sluiten we dit kabeltje hier aan ….Frank Pierie: “Dit is toch de mooiste manier van lesgeven die je kunt bedenken!”
Vandaag start het academisch jaar 2018. In de EnergyBarn van Entrance waren 80 nieuwe studenten van drie verschillende Energy Masters aan de Hanzehogeschool Groningen aanwezig.
European Master in Renewable Energy (EMRE)
Sustainable Energy System Management (SESyM)
Energy for Society (E4S), nieuw in 2018
Klaas Jan Noorman, lector Energietransitie, gaf een introductie met een blik op de toekomst. Mooi gemêleerd gezelschap: 1/3 Nederlandse studenten, 1/3 EU studenten en 1/3 non-EU studenten. Niet helemaal gelukt om de man/vrouw verhouding op 50-50 te krijgen.
In de EnergyBarnFietsenstalling EnTranCe goed gevuld
