ENERGYGARDEN NL

Vanuit de Nederlandse ambassade in Japan is een Innovatie Missie georganiseerd rond het thema waterstof. In de week van 1-5 Oktober bezoeken 15 professionals van Japanse overheden, bedrijven, investeerders en kennisinstellingen Nederland.

Dinsdag was een Groningse dag. De ochtend was goed gevuld met een symposium bij EnTrance rond het Thema Waterstof. Ruim 100 aanwezigen, van bedrijven, kennisinstellingen, overheden.

Not grey, not blue, but green.

Een mooie inkijk in waterstofactiviteiten in Noord Nederland en de kansen voor samenwerking, door Patrick Cnubben van New EnergyCoalition; een helder verhaal van Marcel Galjee van Akzo over waterstof in de chemische industrie. Marcel was een van de aanwezigen die het belang van het integreren van ketens benadrukte. En dat betekent soms samenwerken met partijeen die in eerste instantie misschien helemaal niet voor de hand liggen.
‘Sector Coupling’, sector overstijgende samenwerking was ook de rode draad in de boodschap van Oliver Weinman, managing director Innovatie bij Vattenfall. Weinman vertelde over een stevig innovatieprogramma van de Duitse overheid, een nationaal innovatie programma voor waterstof, 10 jaar, 1,4 miljard. Kijk, dat zet (de eerste) zoden aan de dijk.

’s Middags excursie naar de Magnum Centrale in de Eemshaven en naar Zuidwending. Donderdag bezoekt de groep nog de jaarlijkse Innovatie Expo in Rotterdam.

Toen ik nog bij Gasunie werkte was ik betrokken bij het project Flexnode. Dat ging over een RBC, een reversibele brandstofcel. Een RBC bestaat uit een deel waar je van stroom waterstof maakt, en een deel waar je van waterstof weer stroom maakt. Maar ik had het ding nog nooit gezien, veel van de projecttijd was nodig om de juiste apparatuur uit te zoeken en te bestellen. Inmiddels is de opstelling daadwerkelijk gebouwd en zijn er de eerste experimenten mee gedaan. Tijd om eens te gaan kijken.

 

Andras Perl, docent en onderzoeker bij de Hanzehogeschool, was bereid me vanmiddag het een en ander te laten zien.  In een cabin op EnTrance staat de opstelling. Een electrolyse-apparaat, zo groot als een kleine koelkast, die van gedemineraliseerd water omzet in zuurstof en waterstof. Er boven op nog een kleinere kast waar een droogunit inzit. Voordat het waterstof gas naar de opslagtank gaat moet het eerst gedroogd worden. En de brandstofcel, een stukje kleiner, die staat op een tafel, met een regelkast aan de muur. Het grootste ‘object’ in de cabine is overigens een hele grote jerrycan van 1 kubieke meter, gevuld met ‘demi-water’. 

In mijn gedachten was de RBC één apparaat, of in ieder geval verschillende onderdelen in één kast ingebouwd, waarbij je dan ‘even de draadjes’ omdraait als je van stroom H2 wilt maken of andersom.  Dat is dus niet zo! Het zijn fysiek twee verschillende systemen. De electrolyser komt van Greenhydrogen uit Denemarken en de brandstofcel van H2sys uit Frankrijk. Op vol vermogen kan 1 Nm3/uur aan waterstof geproduceerd worden.  En de andere kant op: de brandstofcel kan 0,9 m3/uur waterstof gebruiken om om te zetten in stroom. Het rendement van de eerste stap is niet erg hoog, dat komt omdat ook het stroomverbruik van de droger en de ‘demi’-water filters mee telt. Dat is nog wel iets om op te letten, vaak wordt in een specificatie de efficiency van de electrolyse-stacks sec benoemd, en niet van de hele opstelling die je nodig hebt om waterstof te maken.  Hoe zit het met geluid vraag ik, als je zo’n opstelling tzt in een gebouw wilt zetten?. Dat bleek mee te vallen, wel even wennen aan de pufjes en schakelgeluiden in de kast, maar geluidsniveau niet hoger dan een gewone wasmachine of afwasmachine.

Het project Flexnode – met bijpassende subsidie-  is inmiddels afgelopen en de laatste hand wordt gelegd aan de eindrapportage. De opstelling staat nu stil. Maar mocht je -als student, als onderzoeker, of als bedrijf- ideeen hebben om nog wat experimenten te doen, of heb je nuttig gebruik voor beperkte hoeveelheden waterstof, meld je gerust bij Andras. Jammer om een goed werkende opstelling, waar de kinderziekten uit zijn, niet verder te gebruiken.

Ik had al vaak over de WE -energy game gehoord. Gebaseerd op onderzoek van Gronings promovendus Frank Pierie. Meespelen was er nog nooit van gekomen, maar vandaag is het gelukt. In de Energy Kick Start week bij de Hanzehogeschool speelden 8 groepen studenten gelijktijdig het ‘serieuze spel’. Ik sloot bij een van de teams aan.

Hoe werkt het?
Men neme de plattegrond van een stad of dorp. Idealiter een team van 6 spelers. Het spel heeft 6 rollen, 6 stakeholders met (soms) tegengestelde belangen. Opdracht is het dorp van duurzame stroom te voorzien, waarbij verschillende opties voorhanden zijn: grote windmolens, grootschalige zonneweiden, zonnepanele op daken, biomassa, recycling organisch afval, opslag in batterijen en ‘efficiency’ .
Doel is om alle spelers een bepaald aantal punten te laten behalen. Mooi zijn de gesprekken die ontstaan tijdens het spelen: hoe weeg je de Nimby-reactie van de bewoners af tegen de kosten van verschillende oplossing; kosten van investering tegen de inspanning door de netbeheerder (balansfunctie). Met een facilator van het WE-energyteam komen de discussies goed los.

In de eerste ronde speelden we op de kaart van het dorp Ten Boer. Met veel ruimte in de landelijke omgeving bleek dat voor geen van de teams moeilijk om het dorp (virtueel) te verduurzamen. Heel anders was dat bij de tweede kaart, de stad Groningen. Slechts 1 van de 8 teams slaagde erin het Groningen in 2050 verduurzaamd te hebben. Ruimte was hier het grote probleem, waar zet je de duurzame energie productiemiddelen neer in zo;n volgebouwde omgeving.

Het spel is inmiddels 100-en keren gespeeld. Mooie observatie van een van de facilitators: Jongeren spelen het spel heel anders dan volwassenen. De jongeren zijn veel meer gericht op samenwerking, en denken wat minder vanuit de hen toebedeelde stakeholder rol.  Dat geeft hoop voor de toekomst.

Een groep van 70 studenten van verschillende studierichtingen aan de Hanzehogeschool, Groningen, volgt deze week een stoomcursus energietransitie. Als start van een energie-gerelateerde minor het lopende semester. Naast verschillende lezingen en assignments, vandaag een practicum. Zelf waterstof maken en uitrekenen hoeveel waterstof je moet maken om 1 gemiddeld huishouden volledig van eigen energie uit waterstof te kunnen voorzien.
Met een zonnepaneeltje, een electrolyser en brandstofcel in miniformaat, en een piepklein molentje. Ingeleid door Frank Pierie en begeleid door een aantal docenten/onderzoekers van de hogeschool. En omdat het weer zo mooi was kon de proef buiten uitgevoerd worden, zonne-energie genoeg!.

Vandaag start het academisch jaar 2018. In de EnergyBarn van Entrance waren 80 nieuwe studenten van drie verschillende Energy Masters aan de Hanzehogeschool Groningen aanwezig.

• European Master in Renewable Energy (EMRE)
• Sustainable Energy System Management (SESyM)
• Energy for Society (E4S), nieuw in 2018

Klaas Jan Noorman, lector Energietransitie, gaf een introductie met een blik op de toekomst. Mooi gemêleerd gezelschap: 1/3 Nederlandse studenten, 1/3 EU studenten en 1/3 non-EU studenten. Niet helemaal gelukt om de man/vrouw verhouding op 50-50 te krijgen.