Duurzaam Valthe

Mooi dat het tegengaan van gevaarlijke klimaatverandering en bijdragen aan de energietransitie landelijk hoog op de agenda staan. Het is wel afwachten wat de politiek gaat doen, zeker na de verkiezingen van vandaag. Het wordt steeds meer helder dat -hoe dan ook- de veranderingen in ons energiesysteem in de toekomst een groter beslag op onze portemonnee gaan leggen. Hoe gaan we daar als maatschappij mee om: praten, klagen of doen.

Ik word enthousiast van de vele lokale -bottom up- initiatieven. Van energiecooperaties, buren die hun energie delen en dorpen of wijken die duurzaam willem worden en zelf actie nemen. Die niet afwachten op wat er in de politiek wel (of niet) beslist wordt.  maar die zelf initiatief tonen. Doen dus.

Gister had ik een interessant gesprek met Jur de Pauw en Oene Zwittink uit Valthe, die aan de slag gaan met een werkgroep om de energie en creativiteit uit het dorp te mobiliseren. Ze hebben een ambitieus doel: alle woonhuizen in Valthe in 2030 energieneutraal. Komende week organiseren Jur en Oene een bewonersavond, aftrap van de weg naar Duurzaam Valthe. Succes!

Barntalk 12: Yvo de Boer

De plaats is Groningen.
De lokatie is de EnergyBarn.
De dag is 6 maart 2019.
Het tijdstip is 16:14.

Over 1 minuut gaar Yvo de Boer (spreek uit Aivoo) beginnen met zijn Barntalk. Nog even zit ie te wachten op de Chesterfield bank. Het voorgaande uur heeft hij gesproken voor studenten, nu volgt zijn presentatie voor een man/vrouw of 100, geïnteresseerden in klimaat, energietransitie en duurzaamheid.

Yvo is president van de Gold Standard Foundation, is een aantal jaren bij KPMG verantwoordelijk geweest voor de onderwerpen klimaatverandering en duurzaamheid, en was van 2006-2010 secretaris generaal van het klimaatbureau van de Verenigde Naties -UNFCCC (United Nations Framework Convention on Climate Change).

Yvo begint met het stellen van twee vragen:

  1. Hoe kan het dat inmiddels (bijna) iedereen beaamt dat het voorkomen van (gevaarlijke) klimaatverandering belangrijk is, en dat er toch niet veel actie is.
  2. Hoe kunnen we in duurzaamheidsacties de weg van de minste weerstand zoeken.

Als Yvo terugkijkt op zijn 30 jarige klimaat carriere valt het hem op dat
– vanuit de wetenschap de resultaten steeds eenduidiger en steeds somberder worden.
– vanuit de technologie het beeld veel rooskleuriger is;, veel technologieën zijn er al en de prijzen gaan dramatisch omlaag, bv zon en wind.
– van uit de maatschappij is er conscensus dat het een ernstig vraagstuk is die actie behoeft.

De realiteit is: heel veel conferenties, barntaks, 20 internationale conferenties, klimaatverdrag. Heel veel praten, heel veel mensen. Klimaatconferentie Parijs had 50.000 deelnemers en koste Frankrijk 150 miljoen Euro tbv de organisatie! Veel beloften, veel afspraken, veel foto’s van belangrijke mensen met serieus gezicht.
Maar….
Weinig internationale acties, wel wat lokale en regionale acties. En de CO2 emissies zijn ondertussen hoger dan ooit.

Yvo vertelt dat hij tijdens zijn KPMG jaren met veel (grote) organisaties heeft gesproken. Omdat het over duurzaamheid ging begon hij eerst bij de milieucoordinatoren. Hij is snel gestopt met praten over milieu en met de milieucoordinatoren. Die zijn al overtuigd van de noodzaak tot duurzame bedrijfsvoering en hebben meestal nul invloed in de organisatie. Yvo ging zijn aandacht richten op CFO’s en risk officers.
Drie vragen stelde hij steeds:
a) denk je dat duurzaamheid een rol kan spelen in de groei van je bedrijf door innovatie?
b) denk je dat duurzaamheid een rol kan spelen in de groei van je bedrijf door efficiency?
c) hoe denk je dat duurzaamheid in je gedrag als organisatie invloed heeft op de beurswaarde van je bedrijf
Vanuit de zaal werd een vierde vraag gesuggereerd: d) hoe denk je dat duurzaam gedrag in je organisatie de bereidheid van jonge mensen om bij je te komen werken beinvloedt?

Nog een paar uitspraken van Yvo.
– probeer eerst probleem te begrijpen, voordat je het probeert op te lossen
– mensen zijn niet geneigd bij te dragen aan zaken die nadelig voor ze zijn.
– beloon positieve oplossingsrichtingen : zoek wegen om positieve bijdragen voor het klimaat/ duurzaamheid  in rapportages als waardecreatie te waarderen; ook als basis voor investeringen.
– zet internationaal (politiek en financieel) instrumentarium in in de toekomstige groei gebieden : niet Europe, wel Afrika en delen van Azie.
– toekomst NL/ europa in de kenniseconomie

Doe niet aan klimaatcalvinistische zelfkastijding.

Na de presentatie en een paar centrale vragen staat een klein clubje individuele vragenstellers in de rij bij Yvo en de Chesterfield bank. DE rest gaat naar de andere kant van de ruimte in de EnergyBarn. Nara de drankjes (en hapjes) en de gesprekken met bekenden en onbekenden. Dat vind ik het leuke van zulke bijeenkomsten. Altijd weer kans om met iemand aan de praat te raken. Deze keer maakte ik bijvoorbeeld kennis met Jur de Pauw. Interessant gesprek over zijn activiteiten om met een paar dorpsgenoten Valthe duurzaam te maken en over mijn activiteiten met EnergyGarden.

VIEN – jaardag

Kort geleden lid geworden van VIEN, het Vrouwen in energie Netwerk in Noord Nederland. VIEN bestaat nu 1 jaar en organiseerde op 7 maart een symposium om dat te vieren. 1 dag voor Internationale Vrouwendag.

Ruim honderdtwintig deelnemers, veel vrouwen en ook een aantal mannen luisterden naar een vijftal presentaties in de  EnergyBarn. Ruimte voor vragen, discussie en volop netwerken. Drie inhoudelijke presentaties en twee bijdragen waar de rol van vrouwen in energie en de denkbeelden over (vrouwelijk) leiderschap centraal stonden.

Daisy Tempelman, bestuurslid VIEN, opent de bijeenkomst
Marry de Gaay Fortman, Topvrouwen.nl, ’s middags in de EnergyBarn, ’s avonds bij Jinek.
Janka Stoker, Hoogleraar Leiderschap & Organisatie aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Kijk, dit geeft de wetenschapper in mij moed. Uit de presentatie van Janka Stoker.
Bedankje voor de organisatoren van dit symposium
Persoonlijk woord van Annie Krist, topvrouw bij GasTerra, bij het gezamenlijk eten met ongeveer 30 VIEN vrouwen (en 2 mannen)

 

Gelezen: 6 graden – Mark Lynas

Six degrees- our future on a hotter planet.
Mark Lynas
Geschreven in 2007, update in 2008, en winnaar van de Britse Royal Scociety Prices for Science Books in 2008.

In 6 hoofdstukken, een voor elke graad wereldwijde temperatuurstijging tegen het einde van deze 21ste eeuw. Lynas put uit talrijke wetenschappelijke onderzoeken. Over berekeningen met klimaatmodellen. Maar ook over nauwgezette geologische metingen, die een beeld geven van het klimmat duizend tot vele miljoenen jaren in het verleden.
Vlot geschreven, komt graad na graad een dramatischer verhaal in beeld. Met het kantelpunt rond de drie graden stijging. Dan stort het ecosysteem van de amazone in , waardoor zoveel CO2 vrijkomt uit het rottende plantmateriaal , dat de vier graden stijging onvermijdbaar is, waarbij  siberische permafrost smelt, waardoor zoveel co2 vrijkomt dat vijf graden stijging onvermijdbaar is, waarbij methaanhydraten in de oceanen kunnen gaan smelten, waardoor zoveel broeikasgas vrijkomt dat de zes graden onvermijdelijk is….
Het boek houdt op met beschrijvingen van temperatuurstijgingen van plus 6 graden (tov pre-industrieel niveau ), een schaal die ook in het toen juist uitgekomen IPCC 4 werd gehanteerd (2007).

Zeer leesbaar, zeer onthullend. Wrang toeval dat ik net deze boekenlegger gebruikte.

Lynas sluit zijn boek af met een hoofdstuk 7, waar hij ondanks alle ‘doom & gloom’ in de voorgaande hoofdstukken, eindigt met de boodschap: het kan nog. We kunnen de temperatuurstijging een halt toe roepen voordat het onomkeerbaaruit de hand loopt. Maar dan moeten we heel snel zijn, zegt ie. Binnen 7 jaar moet het CO2 gehalte in de atmosfeer afvlakken en dan gaan dalen. Dat zou 2015 moeten zijn geweest. De actuele grafiek laat iets anders zien.

Inmiddels is het 2019, CO2 gehalte stijgt nog steeds. De temperatuur ook. We hebben Parijs akkoord met 1,5 graad als uitgangspunt. Waar iedereen achterstond. Waar enkele landen inmiddels uitgestapt zijn).
WE hebben klimaatverandering ontkenners tot in de hoogste regionen. We hebben een IPCC 5e assesment met heel omfloerste woorden dat het misschien eigenlijk nog best wel zou kunnen.
En vandaag las ik dat er speciale trainingen zijn voor -vooral jongeren- die lijden aan klimaat-depressies.

Zie ook deze presentatie.

Biogasmiddag

Eind januari organiseerde ik – ik kader van een biogasproject bij de Rijksuniversiteit Groningen- een Biogasmiddag.
Op een winterse vrijdagmiddag, 25 personen, op lokatie bij DNVGL –  aan de Energieweg in Groningen.  Genodigden van de kant van de kennisinstellingen (Rijksuniversiteit en Hanzehogeschool) en van de bedrijfspartners van het project Adapner.

Geslaagde middag met
– een presentatie van Sanderine NonHebel, Associate professor RuG. Met veel grafische plaatjes gaf ze in korte tijd een helder beeld van de verschillende ketens die er zijn in de veehouderij (van gras naar koe naar mest terug op het land (of via vergister terug op het land. Kunstmest, krachtvoer en ontrekking van koolstof tgv vergisting verstoren de natuurlijke cyclus.
– Jeroen Tideman van Bioclear Earth, die een toelichting gaf op een aantal van de biogasprojecten waar zijn bedrijf bij betrokken is. Een voorbeeld is Greenstep, waar de gebruikelijke anaerobe vergisting (zonder zuurstof, langzaam), versterkt wordt met een aerobe stap (met zuurstof, snel).
– Hans Jansen van STERCORE vertelde met overtuigend enthousiasme over de groengasfabriek waarvan de bouw op het punt van beginnen staat.  Er wordt gebruik gemaakt van vergassingstechnologie en levert ook bio-based koolstof, een waardevolle grondstof voor onder andere de landbouw.
– Mark Stomp (Gasunie) gaf een rondleiding langs de TorrGas installatie, die in de grote hal bij DNVGL staat.
– en tot slot een inleiding door Rene Poppen van de stichting Duurzaam Dearsum, gevolgd door een korte workshop.

Sanderine over de productieketens in de melkveehouderij
Aandachtig Luisterend
Wisdom of the Crowd: tips en adviezen aan Rene Poppen van stichting Duurzaam Dearsum

Met dank aan mede organisatoren Eric en Harm.

#Toekomststoel

Paar jaar geleden begonnen met een idee van Jan Terlouw, om aan elke vergadertafel, in politiek en bedrijf, een lege stoel te zetten. Dit is de stoel voor de toekomst, die zelf geen stem heeft om mee te praten. De lege stoel als geheugensteun voor de aanwezigen, om de toekomst niet te vergeten en deze een stem te geven.

Op de BarnTalk, in de EnergyBarn op de Campus in Groningen, boden drie kinderen zo’n stoel aan aan de Hanzehogeschool. Namens een heleboel kinderen van hun school boden Izra (10), Jaimie (12) en Menaf (12) aan de spreker van die middag Harm Edens. De stoel hadden met hun klasgenoten gemaakt in het kader van de Energy Challenges.

Harm nam de stoel in ontvangst en vroeg de kids er om de beurt op te gaan zitten en te vertellen wat zij voor de toekomst wilden.

Jaimie:
Een goede toekomst, waar iedereen gelijk is. Een toekomst waar iedereen dezelfde auto heeft, dan hoeft niemand stoer te doen met zijn auto.

Izra: Ik wil een betere toekomst, waar niet overal plastic ligt.

Menaf: Waar mensen niet altijd de elektriciteit aan hebben, een middag het digibord uit. Niet altijd achter de computer.

Jaimie vertelt aan de zaal welke toekomst hij graag wil

BarnTalk 11: Harm Edens

Woensdag 6 februari in de EnergyBarn was ik bij de 2e barntalk van dit jaar, de 11e in totaal. Nog steeds gelukt om er elke keer bij te zijn.

Titel van het verhaal was “Harm Edens op zoek naar een betere wereld”. 
Veel mensen zullen Harm kennen als de ad-remme presentator van ‘Dat was het Nieuws’. Dat hij al 23 jaar ambassadeur voor het Wereld Natuur Fonds is was mij – en vele andere bezoekers- niet bekend.

Klaas Jan kondigt Harm aan

Bij aanvang van de barntalk reflecteerde Klaas Jan Noorman, Lector energietransitie en barntalkvoorziter op de eerder die middag gehouden barntalk-internationaal, voor een aantal internationale studenten. Klaas Jan vertelde dat hij het een goede sessie vond.

Mwahh, was de reactie van Harm, een beetje veel zenden van mijn kant. Nu was er een tweede kans  om een meer interactieve sessie te hebben, in de publieks-Barntalk.

Dat lukte niet helemaal. Onstuitbaar in zijn verhaal en rap van tong, was het lastig om Harm te onderbreken. Veel filmpjes van Harm op reis voor WNF.  Klimaat-angst-inboezemende films ook: die van de imploderende zeeijs-gletschers rond de Noordpool: een stuk ter grootte van Manhattan stortte onder camera oog van een paar wetenschappers in elkaar. De totale filmopname duurt 75 minuten, maar ook de paar minuten die wij zagen waren hypnotiserend indrukwekkend.
TIP: Zet eerst geluid van je computer aan, en het beeld op groot, voordat je dit youtube  filmpje start.
Het verhaal was amusant, persoonlijk en vol humor. De inzet en passie van Harm straalde ervan af. Een deel van de grappen vond ik wat flauw en gericht op ‘makkelijk scoren’.

Heel mooi onderdeel van het programma was het voorprogramma waar drie kinderen een #toekomststoel aanboden aan de EnergyBarn.

Drie kids van Groninger Basisschool bieden een #toekomststoel aan aan EnTrance.

Sustainable Society Event 2019

Op 24 januari was het een drukte van belang in het Energy Academy Europe Gebouw op de Zernike campus in Groningen. In dit super duurzame gebouw werd een ‘Sustainable Society Event’ georganiseerd, met sprekers, een markt, een heleboel studenten, en aan het eind van de middag de installatie van twee verse lectoren aan de Hanzehogeschool Wim Elving en Carina Wiekens.

De studenten kwamen niet alleen om te kijken, ze kwamen vooral hun eigen resultaten presenteren. Studenten van verschillende studierichtingen die meedoen met de Innovatie Werkplaats Energy Transition.

In een Innovatiewerkplaats komen studenten, docenten, onderzoekers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheden bij elkaar. En soms ook een verdwaalde adviseur. Eind 2018 werkte ik samen met een groepje studenten (HBO en een 3 tal MBO) en hun begeleider Ron de Vrieze rond het thema Sustainable Buildings. Elk van de studenten deed er een eigen opdracht, en met zijn allen samen werkten ze aan een ontwerp voor een flexibel schoolgebouw: aan de buitenkant een dome (een koepel) als schil, en binnen in flexibele ruimten die na verloop van tijd aangepast kunnen worden aan de dan geldende eisen.

Kevin, Irma en Thijs (3e jr Vastgoed & Makelaardij) keken naar de Functionele levensduur van een schoolgebouw en bouwden een model van de koepel rietjes . Thomas (rechts, 4e jrs Built Environment) kijkt naar Innovatie in de scholenbouw en gaat een programma van eisen voor een koepelgebouw opstellen.
Een blik op de markt en poster sessies in de hal van EAE
Jippe heeft samen met Tori en Jurre ( 2e jrs Academie voor architectuur en built environment) onderzoek gedaan naar de constructie van de Dome. Hier toetst Jippe de het inzicht in circulariteit van constructiematerialen van Han (CEO, Gasunie). Jippe, Tori, en Jurre wonnen de derde prijs voor hun poster, door de ludieke manier waarop ze bezoekers naar hun poster lokten: eigen gebakken koekjes in verschillende vormen, met de vraag: welke vorm levert de sterkste constructie op voor een koepelvormig gebouw. 

WE-energy game kennis lunch

15 januari in het Energy Academy gebouw op de Campus Groningen.
Kennis lunch over de WE- Energy game. Volle zaal, misschien mede door de enthousiaste flyers: presentation, with soup and delicious breads.

Terugblik
Mathieu, project coordinator  van het steeds groeiende WE-energy team trapte af met terugblik op 2018. Zoals de aanbesteding: ProvincieUtrecht: de WE-energie game is/wordt in alle gemeenten  van Utrecht gespeeld. Basis voor bewustwording in de gemeenteraden. Na het spelen van het spel, volgt steeds een discussie. Als “nazorg” levert het WE-energy team een top 3 resultaten uit de discussie, aan gemeenten en provincie. Ook doen ze een voor en nameting.

Ronnie (links) en Mathieu

Communicatie
Ronnie verzorgt de communicatie. Bij zijn afstuderen heeft hij de initiele website voor het project gemaakt en is blijven plakken. Hij doet alles van website, social media, flyers.  Ronnie geeft aan dat in dit geval mond-op-mond reclame heel goed werkt. Mensen die het spel gespeeld zijn zijn enthousiast. en die enthousiaste mensen leveren ook weer content voor de website (bij deze, Ronnie).
Ronnie laat wat voorbeelden van achter de schermen zien :  informatie die hij -met google analytics- tevoorschijn kan toveren uit de bezoekers van de website: 70 procent man, leeftijd 35-54 jr; bezoekers initieel alleen in de provincie Groningen, maar nu alle provincies behalve Zeeland en Flevoland, mooi op kaart van NL te zien. Ook dat iemand in de zaal NU is ingelogd.

Bordspel 
In februari klaar.  Bedoeld voor middelbare scholen, cooperaties, en anderen die het spel willen spelen. Zonder begeleiding van het WE-energyteam, maar wel met goede handleiding en tips.
Teun , 4e jaars communicatie, vertelt over zijn onderzoek. Samen met Iris, Jelle en Mark keek hij naar doelgroep en communicatie voor het bordspel. Het team van studenten heeft een communicatieadvies opgeleverd en zelfs een instructievlog gemaakt. Ook is er een podcast.

Teun

Een groep van 6 PABO studenten gaat aan de slag met een versie voor basisscholen.

WE-energy tool
Nu wordt het serieus.
In de tool worden allerlei formules ingebouwd, windturbine, gevalideerde data vormt de basis. We krijgen een demonstratie te zien van wat de tool straks allemaal kan: geselecteerd een gebied op een echte (landkaart. Je klikt aan ‘grote windturbines’. En de tool berekent voor je wat dat betekent aan aantal molens dat daar past, hoeveel energie ze opwekken e.d. Binnenkort komt de tool beschikbaar voor gemeenten en organisaties.

Live demo WE-energy tool

Onderzoek
De vraagstukken waar de studenten en afstudeerders, zoals Sandor, mee werken zijn actueel. In de zomer van 2018 kwamen de berichten over een groot aantal beoogde zonneparken dat niet kan worden aangesloten op het net: congestie in de elektriciteitsnetten.
Onderzoeksvraag:  hoe kunnen we bestaand netwerk efficiënter benutten.
O.a. kijk naar oriëntatie zonnepanelen, opslagmogelijkheden.

Internationaal
Het enthousiasme van het WE-energy team, de relevantie van het onderwerp, en het samen dingen kunnen doen, de vele studenten die er een mooi studieonderwerp in zoeken en vinden. Alles draagt bij aan de groei van WE-energy. Ook internationaal!
Tijdens de lunchlezing wordt een paar zalen verderop het WE-game live gespeeld met een groep van 20 studenten uit de USA.

Barntalk 10: Ruud Koornstra in one liners

9 januari 2019,
150 man (m/v)
samen in de EnergyBarn van EnTranCe in Groningen.

10e Barntalk in totaal, eerste in 2019
Gastspreker:  Ruud Koornstra.

Amusant, soms irritant.
Gevat, soms plat.
En of je het het nu met hem eens bent of niet,
Ruud weet hoe hij de aandacht vast kan houden.
Hij praat snel.
Met veel uitroeptekens!
Oneliners.

Rest van blog bestaat aantekeningen die ik tijdens de presentatie maakte in de digitale notities op mijn telefoon. Typo’s verwijderd en witregels toegevoegd. Verder ongewijzigd.

Klaas Jan Noorman (rechts) introduceert Ruud Koornstra (links)

Continu verkleden
Steeds proberen
Hele wereld zit vol met beste ideeen
Nederland is dunbevolkte middelgrote stad

Amsterdam kent iedereen
Groningen , Eindhoven , Rotterdam niet
Waarom zeggen we niet : Groningen is Amsterdam noord.

Wen er maar aan.

Nl centrum: innovatiedichtheid/km2 is gigantisch
Nergens ter wereld zoveel universteiten en kenniscentra
Maar implementeren lukt niet.
Waarom niet?

Ondernemen is durven dromen

Ruud aan klimaattafel
Veel goed werk verricht.
Toch zelf klimaatakkoord niet getekend want
– geen ruimte voor vernieuwing naast verbeteren van bestaande
– verdeling kosten overheid, bedrijven, burgers

Wonder: wiel 5 min. voor het er was.

Ruud Koornstra tussen de oren van Jan Jaap Aue (Directeur Center of Expertise Energy van Hanzehogeschool, links) en Gert Jan Lankhorst (o.a. directeur New Energy Coalition, en deelnemer industrietafel klimaatakkoord, rechts)

Circus Ruud.
Ga dingen doen!
Doorpakken!

Vernieuwing is monddood gemaakt
Door autoriteit

H2 poeder, waterstofkorrels
Met ultrapuur water levert H2
Binnen 1 jr  –> Elektrisch vliegen

Bus tata
Verhaal Magneetkoppeling
Ad van wijk zei : hou er mee op
14,3 mton co2 bespaard.
Tata gebruikt het maar maakt er geen publiciteit mee.
“Komt niet voorbij mijn baas’, zegt Tata man

We gaan mensen die iets vinden meehelpen.
Als je het niks lijkt (als deskundige)
Geeft niet, maar
Niet in de weg lopen

Hommel – model kan niet vliegen heeft boeing berekend

Waarom hebben mieren geen files
Helft doet niet mee , staat aan de kant, loopt niet in de weg.
Taak is niets doen: en ondertussen aan de rand staan om voor warmte en isolatie te zorgen. Effectief systeem niet efficient
Werkmier of  gezelligheidmier. : allebei goed.

Sdg7

Stel dat er apparaat is dat iedereen vrijwel gratis energie heeft …
Veel weerstand , wereldorde stort in elkaar
Bestaat!
Is nl uitvinding!

Is besproken met 2 univ, 5 hoogleraar!
Paniek!
Tu delft , tu eindhoven
Uitvinder ondergedoken
Ruud kent hem …

Heeft te maken met
Magneetwerking aarde
Vortex ????
Nicolaas tesla

Power to the people
Gelijkwaardigheid
Bas van bavel, Utrecht
Invisible hand
Vermogensongelijkheid
Doorbreken bestaande machtsstructuur

Omarm vernieuwing en scheppende kracht