In gesprek met Eertwijn van der Dool – Chemport Innovation Centre

Eind november was ik samen met Marcel Koenis (Business development EnTranCe) op bezoek bij Eertwijn van der Dool van Groningen Seaports in het kader van de samenwerkingsrelatie van GSP en EnTranCe. Lokatie was het nieuwe CIC, Chemport Innovation Centre,  waar Eertwijn verantwoordelijk is voor het aantrekken van bedrijven.
Het CIC is een project dat onder Nationaal P{programma Groningen valt, met verschillende partners waaronder Groningen Seaports. Chemport Innovation Centre CIC biedt ruimte om in een industriële setting proefinstallaties op te zetten voor groene chemische processen, deels gebaseerd op biomassa.  Ze zijn circulair en leveren groene bouwstenen voor de chemie en groene energie.  In deze proeftuin kunnen bedrijven opschalen naar pre-productie-schaal. Startups in de Groene chemie die op EnTranCe, bij ZAP beginnen kunnen voor een eerste opschaling naar CiC. 

Van terrein CIC, zicht op de buren.
Chemport innovation center

Het CIC is onderdeel van het chemiepark bij Farnsum, net onder Delfzijl.
De bestemming van het CIC is nieuw, de gebouwen zijn oud. Het CIC bestaat nu uit twee oude loodsen, plus 4 hectare grond eromheen. Het gebouw is nu nog helemaal leeg. Eerst worden een paar ruimten als kantoor ingericht; er was al wel een tafel en een paar stoelen en gelukkig deed de verwarming het al. De rest van de gebouwen worden ingericht/opgeknapt als er gebruikers komen. Unique Selling Point van CiC voor processen die VEEL stroom nodig hebben: er is een directe aansluiting op stroom afkomstig van nabij gelegen Aldel. Nu is er 1 trafo met vermogen van 1 MW,  er zijn niet veel proeftuinen waar dat kan. Er is ruimte voor 2-3 extra, waarmee het vermogen op 3-4 MW komt. De lokatie heeft nog een bestaande, vrij ruime vergunning. Per Q1 2022 wordt de eerste gebruiker verwacht.

In de late middag zon staan de gebouwen van de verschillende industrieen fotogeniek te wezen. We sluiten het gesprek af met een rondleiding door de nu nog kille en tochtige loodsen. Toch nog een beetje groen: in een van de dakgoten zijn spontaan wat plantjes opgeschoten: een groen dak. Bij het weggaan spreken we af om over een jaar terug te komen als de eerste bedrijven hun intrek hebben genomen bij CiC. Benieuwd hoe het er dan uitziet.

In gesprek met: Albert Keizer van NG Shipyards

Groninger Ondernemer van het jaar 2021

Op een grijze winderige vrijdag middag was ik, samen met Marcel Koenis op bezoek bij Albert Keizer van NG Shipyards. Die ochtend waren we alledrie aanwezig bij een bijeenkomst van Duurzame Haven coalitie Lauwersoog, en de afspraak was snel gemaakt om aansluitend bij de scheepswerf langs te gaan. Albert Keizer is net gekozen tot Groninger ondernemer van het jaar. Voor bewegende beelden en geluid, zie hier het 3 minuten filmpje van NG shipyards. Bij NG shipyards werken momenteel ongeveer 60 mensen, waarvan driekwart in vaste dienst, met de intentie de anderen ook in vaste dienst aan te nemen.
Goede mensen zijn schaars en ook Albert Keizer kijkt naar werknemers uit het buitenland. 

Een familiebedrijf gericht op duurzaamheid

We beginnen ons bezoek met een gesprek binnen in het nieuwe kantoor met een kopje koffie.  Albert kijkt over onze schouders naar buiten en wijst op het blauw met oranje schip dat net langs vaart. Kijk, dat is ons nieuwe schip, dat nu een proefvaart maakt. Later, bij de rondleiding zien we het schip aan de kade liggen. Een COS monomaran, stabieler dan een catamaran, en ook nog eens energiezuiniger. Want Albert en zijn collega’s zijn continu bezig met innoveren. Hoe kan de scheepvaart steeds duurzamer en energiezuiniger gemaakt worden. In ontwerp, bouw en in gebruik. Dit schip is de eerste van drie uit een serie, bedoeld om onderhoud te doen aan de te bouwen windparken op zee, ten noorden van de waddenzee. Deze schepen zijn ontworpen door de engineers van NG Shipyards. Op dit moment worden ze nog met dieselmotoren aangedreven, maar in het ontwerp zijn al twee ruimtes beschikbaar gehouden om in de toekomst relatief makkelijk over te kunnen gaan naar brandstofcel-elektrische aandrijving van de schepen.

Een puzzel met 40.000 stukjes

Albert leidde ons rond over de werf. Vanuit het kantoor, waar onder ander de engineers aan het werk waren, stapten we een grote hal in. Ineens een hele andere wereld: een grote nu nog vrij lege ruimte waar een net begonnen was met de bouw van een nieuw schio. Of eigenlijk een half schip, de onderste helft. De huidige hal is niet hoog genoeg om het schip in een keer te bouwen. Parallel wordt in twee hallen het onderste deel en het bovenste deel afzonderlijk in elkaar gezet:  alleen casco bestaat zo’n schip uit i40.000 onderdelen.  We bouwen niet van een (2D) tekening, legt Albert uit. Alles is 3D in de computer ontworpen en alle onderdelen worden uit plaatmateriaal gefreesd. Elk onderdeel heeft een QR code en de werknemers kunnen met de app ‘lezen; welk onderdeel waar moet komen; de lascodering en maatlijnen zijn ook aangebracht en tegelijk is in het systeem vastgelegd welke (materiaal) certificaten gelden voor de verschillende onderdelen. 

NG shipyards blijft innoveren. Vanaf de engineering (hoe kan materiaal bespaard worden) tot de mogelijkheid van lassen met een lasrobot.

Ruim twee uur later vertrekken we. Dank je Albert.
Ik ben onder de indruk van de visie, de consequente keuzes en no nonsense doe – aanpak die Albert laat zien. En blij dat ik de werf nu ook  ‘in het echt’ heb gezien.

Webinar – H2GREENSTEEL

Dat is nog eens anders dan gebruikelijk. Een webinar met uitsluitend vrouwelijke deelnemers als host, keynote spreker of panellid. Niet geheel toevallig georganiseerd door EIT  Inno Energy en Women in Green Hydrogen.

Green steel

Key note door Kasja Ryttberg- Wallgren van start up H2GREENSTEEL. H2greensteel (H2GS) werd opgericht in 2020 en heeft als doel om tegen 2030 jaarlijks vijf miljoen ton (vrijwel) CO2-neutraal staal in Zweden te produceren.Tot voor kort een startup, maar nu had op weg om scale up te worden. De eerste ronde investeringsgeld is binnen (86 miljoen) en een call staat uit voor nog eens 3 miljard! De oprichter en meerderheidsaandeelhouder van H2GS is Vargas Holding, die investeert in innovatieve (disruptieve) startups.

Er wordt een nieuwe slimme staalfabriek die “groen staal” gaat produceren in de Zweedse plaats Boden. Er gaat gebruik gemaakt worden van de ‘directe reductiemethode’  waarbij waterstof wordt geproduceerd uit hernieuwbare energiebronnen in plaats van uit cokeskolen, waarmee een reductie van 95 procent van de CO2-uitstoot ten opzichte van eerdere productiemethoden mogelijk is. Voor de productie van de groene waterstof wordt een grote elektrolyseer site gebouwd, 800 MW capaciteit, met een mengsels van drie soorten electrolysers en een slim algoritme dat optimaliseert in gebruik van welk type electrolyser op welk moment. 
Voor Green steel werd begin november bekend dat Schaeffler , automotive en industriële toeleverancier vanaf 2025 jaarlijks 100.000 ton van dit groene staal inkopen. Het in Zweden geproduceerde staal vereist geen fossiele brandstoffen voor de productie en vermindert daarmee de jaarlijkse CO2-uitstoot van Schaeffler tot 200.000 ton.

4 cases 

Gefaciliteerd door  Carina Krastel van EIT innoenergy volgeden korte toelichtingen van vier vrouwen uit vier heel verschillende organisaties. Van wereldwijde spelers als Maersk, en Deutsche Post DHl, tot het het bijna 100 jaar oude logistieke bedrijf Van der Wal en startup Future Proof Shipping. Stuk voor stuk interessante verhalen met ‘mind boggling’ getallen die nodig zijn voor verduurzaming en vergroening.

Belangrijkste challenges in alle ketens
  • is er genoeg productie (van groene H2, groene methanol of groene ammonia voor opschaling – na de pilots
  • zijn er lang jarige commitments met afnemers, die bereid zijn premium te betalen
VRAAG VOOR JURISTEN/ REGULATORS

Welke organisatie mag de CO2 besparing in zijn boeken bijschrijven?
Is dat de staalproducent? Is dat de toeleverancier van de automatie industrie die groen staan koopt? Is dat de eindgebruiker die ‘groen’ geproduceerde bedrijfswagens koopt?
Belangrijk dat hier een een ‘book & claim’ systeem voor wordt ontwikkeld.

LINK webinar volgt.

Een middag vol waterstof

Op 26 oktober organiseerde New Energy Coalition een ‘Hydrogen day’. Of eigenlijk een ‘Hydrogen afternoon’.  Het gezelschap bestond uit ruim 50 studenten en andere geinteresseerden, zeer internationaal als je naar de namen kijkt: zoals Hanna, Ydwer, Deepak, Renske, Oscar, Gido, Enrita en Nushrat.

 

De eerste helft van het programma nam Julio Garcia voor zijn rekening. In sneltreinvaart en met humor liep hij verschillende aspecten van waterstof langs. Met aandacht voor logistieke, politieke en economische aspecten en de focus op groene waterstof:  waterstof gemaakt uit water electrolyse met gebruik van duurzame stroom. In de presentatie was die zon voornamelijk afkomstig van zonneparken. Grote zonneparken die staan in …. woestijnen. 

Hoe roder het gebied des te meer potentieel voor opwekking zonnestroom, met als toppers Chili en Australie in het paarsroze.

Julio vroeg zich hardop af waarom er niet al veel meer gebruik wordt gemaakt van zon-in-woestijn, met transport van de energie naar Europa in de vorm van waterstof.

Het tweede deel van de middag was interactief en voor een deel zelfs virtueel. De deelnemers konden met VR- brillen een reis maken door waterstofland. Erg leuk om ze te zien staan en bewegen met de grote brillen op en met armen wijd gespreid bewegingen te zien maken in een voor de toekijker onzichtbare wereld. Zelf verzorgde ik een H2-clinic waarbij de aanwezigen zelf waterstof maakten. Ondersteund door Julio en Talia. Overal om eens heen werd waterstof geproduceerd. En zoals elke keer ook nu weer veel enthousiaste gezichten. 

Thanh Punt-Mai
Marike Hoekstra

Wind Meets Gas 2021 – 7-8 oktober 2021

Internationaal

Wind meets gas is een symposium dat dit jaar voor de vijfde keer is georganiseerd door New Energy Coalition. Dit jaar had een groot deel van de inhoud  te maken met waterstof. Waar we steeds meer grootschalige wind op zee gaan krijgen moet (van gepland 11 GW, naar 21 GW hebben we gehoord ) moeten we de groene wind stroom ook aan land zien te krijgen. Een deel als groene electronen, en waarschijnlijk ook tot de hele van de energie als groene waterstof moleculen. 

WMG weet steeds belangrijke (internationale) sprekers naar het symposium te krijgen. En dit jaar met een oranje tintje door het bezoek van de Koning die een openingspresentatie gaf.

Nxt Airport

Het is wel lastig kiezen tussen de parallel geplande side events/ workshops. Dit jaar heb ik gekozen voor het side event Hydrogen Airport Eelde waar naast verschillende lezingen ook een premiere met een buiten de ‘line of sight’ vliegende drone van Drone Delivery Services.

Skills Cruciaal

Vrijdag sloot ik aan bij de workshop ‘Skills’, de vaardigheden die de studenten en werknemers van de (nabije) toekomst nodig hebben om hun belangrijke bijdrage aan de energie transitie te kunnen leveren. Cruciaal om de technische beroepen, en vooral die voor MBO opgeleide studenten, de waardering te geven die ze verdienen. Zonder de techneuten van de toekomst geen energietransitie.

Noorderpoort studenten Waterstof

Een groep studenten van Noorderpoort – Energy& Maritime is net begonnen met de keuzemodule waterstof. De docent Jan Jaap Das had een excursie naar EnTranCe geregeld. Op vrijdagmiddag 15 oktober ontving ik ze voor een presentatie in het Energy Academy gebouw in Groningen. Op de vraag ‘waar denk je aan als je het woord Waterstof  hoort’, antwoordde de groep met onderstaande woordwolk. Benieuwd welke antwoorden ze geven nadat ze de waterstof keuzemodule hebben afgerond.

Daarna wandelden we naar EnTranCe voor een rondleiding op de proeftuin. Beetje wind (en windtunnel), beetje zon (vast opgesteld en drijvend), vooral waterstof. Het allereerste waterstofbusje van Holthausen (die willen we nog steeds rijdend proberen te krijgen met hulp van studenten), de waterstof CV ketels in de Waterstofstraat, de waterstofopslag en het Hydrohub-project-in-aanbouw. En natuurlijk de Energy Transition Bridge, het bovengrondse , kleurrijke utiliteit-systeem. Met binnenkort naast warm en koud water, aardgas en elektra/data kabels …. de waterstofleiding. 


 

Waterstofmiddag Buitenpost – H2 generator Tieluk

Op 30 september was ik als spreker aanwezig bij een Waterstofmiddag op de vesting van SWA in buitenpost met een bijdrage over het project Waterstofwijk Hoogeveen.  

SWA staat voor Stichting Woningbouw Achtkarspelen. Op deze lokatie draait al bijna anderhalf jaar een hybride verwarmingsinstallatie bestaande uit een H2-generator van Tieluk en een standaard verwarmingsketel. De geplande opening/ rondleiding in voorjaar 2020 is om coronaredenen uitgesteld, maar nu was het dan toch zover. Een vol middagprogramma, georganiseerd door Emmy Elgersma van SWA. (en collega’s).
Wel beetje onwennig : opeens weer met veel mensen in een (grote) ruimte. 

Thema van de middag was Waterstof in de gebouwde omgeving. Breed aangevlogen, met een verhaal over de toekomstige waterstof backbone van Gasunie, met bijdragen over veiligheidsaspecten en subsidies en met concrete cases: waterstofwijk Hoogeveen, waterstofwijk Wagenborgen en natuurlijk de H2-generator van Tieluk.

Tinus Lukken van Tieluk geeft uitleg bij de h2- generator die bij SWA staat.

Met behulp van de groene stroom van de eigen zonnepanelen op het dak kan – on demand van de ketel- waterstof worden geproduceerd en worden bijgemengd bij de aardgasstroom voor de verwarmingsketel.

New Energy Forum 2021 – waterstofman

Als special guest hadden we vanuit de Groene Waterstof Booster Waterstofman uitgenodigd. Die zorgde voor een vrolijke noot op het New Energy Forum  festival 2021. En die erg fotogeniek was in zijn blauw met groene pak: een soort kruising tussen superman en een smurf, met een onweerstaanbare lach. 

De avonturen van waterstof man kun je via deze ‘unofficial’ aftermovie bekijken. Openen in je browser met als paswoord : Forum.

Als je wilt weten welke acteur de rol van waterstofman speelde, kijk de film helemaal uit, ook na de aftiteling.

Hij wandelt ook rond in de livestream die op 24 juni was opgenomen over het project. 

New Energy Forum 2021 – live stream

Op 24 juni werd op EnTranCe het New Energy Forum gehouden. Vroeger bekend als het Transfuture festival en door EnTranCe georganiseerd. Dit jaar breder opgezet en door EnTranCe samen met partners New Energy Coalition en Hive mobility georganiseerd.

Een beetje een experiment, want in verband met nog steeds geldende corona maatregelen kon het festival niet met bezoekers on site worden georganiseerd. Het was daarom een hybride uitvoering, met op EnTranCe de sprekers, en allerlei demonstraties. En de bezoekers konden live, digitaal, het festival volgens. Via een netwerkalp, via verschillende web ex strams en via livestreams. Om de presentaties live mee te kijken en er op te reageren.
Het programma werd gehost door Diederik Jekel, en als rode draad door het programma liep collega Marloes Nieuwenhuis als razende reporter over het terrein.

Vanuit project de Groene Waterstof Booster hadden we een stand op het pleintje voor de EnergyBarn. Met een banner van het project, special Guest Waterstofman en de Magneettafel die gebruikt is bij communicatie rond project Waterstof wijk Hoogeveen. En in de middag hadden we een heel kwartier ruimte in de live stream met de razende reporter. Daar kun je een heleboel in doen. Mooi dat alles niet alleen live gestreamd is, maar ook is opgenomen. Hier is de link.  

Wat aan zo’n live uitzending vooraf gaat: heel draaiboek maken, van minuut tot minuut. Vooraf oefenen hoelang het lopen is van de ene plek naar de andere. Beschrijven wat er gezien gaat worden (en wie degene is die in beeld gaat komen) . Van te voren bedenken vanuit welke hoek de camera het beste kan meekijken.

 ‘ s Morgens een generale repetitie.  De razende reporter Marloes had een eigen regisseur die haar de hele tijd begeleidde. En ook de voorbespreking regisseerde.  Last minute hebben we nog wijzigingen aangebracht: het oorspronkelijke idee was om in het laatste stukje van het kwartier live de cabin met de waterstofketels te laten zien. Daarvoor moet je een trappetje op en af, over de Energie Transitie Brug op EnTranCe . Bij de voorbespreking bleek dat dat niet handig was met een live camera op de schouder  Lastig voor de camera man, die geen hand vrij heeft om de reling vast te houden. En lastig om de camera stil te houden, de kijkers thuis zouden daar ‘zeeziek’ van worden. 

Voor een filmpje met de belevenissen van Waterstofman op het New Energy Forum:  hier verder.