Opslagtypes

Energieopslag in alle soorten en maten is een van de ‘enablers’ van ons toekomstige energiesysteem met veel hernieuwbare energie in de mix. Productie van energie uit zon en wind laat zich beperkt  voorspellen en  past vaak niet op patronen van het gebruik van de energie. Op 15 november nam ik deel aan een interessant webinar, georganiseerd vanuit het programma verduurzaming industrie. Deze keer over energieopslag. 

Presentatie door Jacques van der Worp. 
Drie ondernemers, drie verhalen, drie opslagmethodieken.

Karin Husmann van S4 Energy vertelt over  Kinext : opslag van  bewegingsenergie in vliegwielen.  Geschikt voor korte perioden van hoog vermogen,  zeer snel regelbaar, denk aan milliseconden.  Belangrijke inzet als ondersteuning voor de FCR (frequency containment reserve). Het doel van de FCR is frequentieverstoringen in het gehele (internationaal) gekoppelde hoogspanningsnet te stabiliseren, ongeacht de oorzaak en locatie van de verstoringen. 50 Hz moet 50 Hz blijven en niet een tikkie meer of tikkie minder. S4 energy bouwt de systemen ook zelf; de inzet is tegelijkertijd  niche en  breed. 

Arne Eindhoven vertelde over Baas, of beter BaaS, battery as a service.  Over elektriciteitsopslag en het geven van een 2e leven aan lood accus’s uit datacentra. Deze worden al na 4 jaar vervangen, terwijl ze nog een levensduur (en vaak garantie ) hebben tot 25 jaar. De accu’s worden door BaaS, ingebouwd in containers voor off grid stroomtoepassingen, voor het elektrificeren van horeca keukens of het realiseren van laadpalen bij bedrijven.  Daarna gaan ze alsnog de recycling in, waar 100% van het lood, en ook vrijwel alle andere materialen kan worden teruggewonnen. Of beter: moet worden teruggewonnen,  in lijn met Europese regelgeving. 

Als derde Antti Rantala van  het Finse bedrijf Tankki over koudeopslag. In enorm hoge metale silo’s is een grote inwendige spiraal gedraaid van dunne pijp met in totaal liefst 8 km lengte  van die pijp. De tanks zijn goed geïsoleerd en worden gebruikt om koude in op te slaan, in de vorm van een laagje ijs, tot 4 cm dik aan de buitenkant van de spiraal gewonden pijp. Door de laag ijs te laten smelten en weer aangroeien kan energie opgeslagen of onttrokken worden. Er kan 7 MWh worden opgeslagen in 1 tank. 

Je kunt het hele webinar terug zien op de website www.verduurzamingindustrie.nl  vanaf 24 nov 2022. Daar vind je ook de links/ presentaties van de eerdere webinars uit de serie. 

Mooie van deze serie vind ik dat je rond een thema steeds weer een paar nieuwe concrete voorbeelden te horen/ zien krijgt van ondernemers die gewoon stappen zetten in de energietransitie. Doen, niet blijven praten. Mooi.

Webinar – H2GREENSTEEL

Dat is nog eens anders dan gebruikelijk. Een webinar met uitsluitend vrouwelijke deelnemers als host, keynote spreker of panellid. Niet geheel toevallig georganiseerd door EIT  Inno Energy en Women in Green Hydrogen.

Green steel

Key note door Kasja Ryttberg- Wallgren van start up H2GREENSTEEL. H2greensteel (H2GS) werd opgericht in 2020 en heeft als doel om tegen 2030 jaarlijks vijf miljoen ton (vrijwel) CO2-neutraal staal in Zweden te produceren.Tot voor kort een startup, maar nu had op weg om scale up te worden. De eerste ronde investeringsgeld is binnen (86 miljoen) en een call staat uit voor nog eens 3 miljard! De oprichter en meerderheidsaandeelhouder van H2GS is Vargas Holding, die investeert in innovatieve (disruptieve) startups.

Er wordt een nieuwe slimme staalfabriek die “groen staal” gaat produceren in de Zweedse plaats Boden. Er gaat gebruik gemaakt worden van de ‘directe reductiemethode’  waarbij waterstof wordt geproduceerd uit hernieuwbare energiebronnen in plaats van uit cokeskolen, waarmee een reductie van 95 procent van de CO2-uitstoot ten opzichte van eerdere productiemethoden mogelijk is. Voor de productie van de groene waterstof wordt een grote elektrolyseer site gebouwd, 800 MW capaciteit, met een mengsels van drie soorten electrolysers en een slim algoritme dat optimaliseert in gebruik van welk type electrolyser op welk moment. 
Voor Green steel werd begin november bekend dat Schaeffler , automotive en industriële toeleverancier vanaf 2025 jaarlijks 100.000 ton van dit groene staal inkopen. Het in Zweden geproduceerde staal vereist geen fossiele brandstoffen voor de productie en vermindert daarmee de jaarlijkse CO2-uitstoot van Schaeffler tot 200.000 ton.

4 cases 

Gefaciliteerd door  Carina Krastel van EIT innoenergy volgeden korte toelichtingen van vier vrouwen uit vier heel verschillende organisaties. Van wereldwijde spelers als Maersk, en Deutsche Post DHl, tot het het bijna 100 jaar oude logistieke bedrijf Van der Wal en startup Future Proof Shipping. Stuk voor stuk interessante verhalen met ‘mind boggling’ getallen die nodig zijn voor verduurzaming en vergroening.

Belangrijkste challenges in alle ketens
  • is er genoeg productie (van groene H2, groene methanol of groene ammonia voor opschaling – na de pilots
  • zijn er lang jarige commitments met afnemers, die bereid zijn premium te betalen
VRAAG VOOR JURISTEN/ REGULATORS

Welke organisatie mag de CO2 besparing in zijn boeken bijschrijven?
Is dat de staalproducent? Is dat de toeleverancier van de automatie industrie die groen staan koopt? Is dat de eindgebruiker die ‘groen’ geproduceerde bedrijfswagens koopt?
Belangrijk dat hier een een ‘book & claim’ systeem voor wordt ontwikkeld.

LINK webinar volgt.

Alfa college gaat waterstofboot bouwen

Hoe tof is waterstof?

Dat was de titel van de online masterclass waarmee het Alfa college afgelopen week begon met een studentenproject. Zes technische studententeams  gaan de komende maanden samen bouwen aan een waterstof raceboot. Het is de bedoeling dat ze eind mei  mee gaan doen met de Solar Boat race in Groningen. De meeste boten (solar boat, nietwaar) varen op zonnestroom, maar het team van het Alfa college mag meevaren met een waterstofelectrische boot. 

Waterstof race boot

Naast paar mooie woorden van o.a.  gedeputeerde Nienke Homan van de Provincie Groningen, vertelden ook een paar studenten en docenten over de voorbereidingen en hun rol in de bouw en kregen de deelnemers aan de masterclass een inkijkje in de school en de ruimten waar de studententeams aan het werk gaan. Ook was er een mooie waterstofmaquette te zien, waar de waterstofketen visueel in beeld was gebracht.
Filmpje.

Goed bezig.

New eMMergy 2020 congres – waterstof in de versnelling

Vandaag naar een congres geweest, een online congres wel te verstaan.
Georganiseerd door de gemeente Emmen, rond het thema waterstof.
Van breed in Europa en Europees beleid, via concrete reuze projecten, naar kleinere projecten en en belang van kennis delen.

Als je met een woordwolk alle teksten van vandaag zou weergeven komt naast waterstof en business case het woord samenwerken het grootst naar voren! 

Europa

Beginnend met een Europees blok, sprekers Diederik Samson, kabinetschef van vicevoorzitter Europese commissie Frans Timmermans, Bart Biebuyck, executive director van de FCH JU en Jorgo Chatzimarkakis, secretaris-generaal van Hydrogen Europe.

Diederik Samson: Speerpunten: Renovation Wave, huizen verbeteren, isolatie/zelf opwekken te beginnen voor mensen met minder financiele middelen. En waterstof ; versneld investeren  in productie, transport en  (vooral) gebruik. Dus geen kip – ei, gewoon tegelijk. Niet alleen Capex, maar ook Opex. 
Jorgo Chatzimarkakis: We need a clear narrative on hydrogen. The narrative is the Replace Strategy. 
Bart Biebuyck: we moeten blijven innoveren. En -via Jorgo- de kosten omlaag brengen door opschalen. Daar profiteert elke burger van.
Diana Matroos zorgde, net als is de vorige edities van dit congres,  als dagvoorzitter voor een verbinding van alle verschillende onderdelen, het stellen van kritische vragen, en formuleren van de samenvattende conclusies.
(Gender) diversiteit

Ook bij dit congres is de constatering dat naast Diana, slechts 1 andere vrouw op het programma stond. Monique van der Leijen, namens Start -up Summit Engineering op de waterstof marktplaats. Niet op de planning maar wel aanwezig, Janka Kappenburg, programmamanager HEAVENN, van penvoerder  New Energy Coalition, die de presentatie over het HEAVENN project (Hydrogen valley) vertelde.

Janke Kappenburg: samenwerking is cruciaal. 
Monique van der Leij (Summit Engineering): wij kunnen helpen met verbindingen leggen, en beginnen met kleine stapjes. We zijn een hands on bedrijf, van advies zo snel mogelijk naar projectuitvoering. 
Missing Link en kennis
Ad van Wijk: meer regie van overheid om H2 economie echt te laten vliegen.

Ad van Wijk, professor Future Energy Systems, TUD, bekend als ‘gezicht’ van het rode boekje van economic board Groningen, en zeer betrokken als veelgevraagd adviseur en spreker over de ontwikkeling van de waterstof als onderdeel van de energy transitie. Ad beschrijft enthousiast de stappen die afgelopen jaren bereikt zijn, en laat een paar mooie voorbeeldprojecten zien. 
Heel veel gebeurd, maar….  ….is vooral nog veel praten, voorstellen doen, agenda’s en roadmaps  lanceren. Er zijn nog niet zoveel schopppen in de grond gezet. Zo eindigt AD zijn verhaal met de missing link  in de ontwikkeling van de H2 economie: nationale (overheids) coordinatie en richting

Interessant dat Tjisse Stelpstra, gedeputeerde Drenthe, juist ageerde tegen de veel gehoorde uitspraken van grote bedrijven als Shell (en Ad van Wijk)dat overheid het voortouw moest nemen. Tjisse vond dat de bedrijven dat gewoon moeten doen. 

Catrinus Jepma: geen waterstofeconomie zonder kennis. “Jonge mensen geinteresseerd krijgen kost geen enkele moeite. Opleidingen lopen meteen vol, is mijn ervaring”

Aan het woord is  Catrinus Jepma, honorair hoogleraar Energie en Duurzaamheid, en voor mensen uit die de ontwikkeling van regulering van het aardgasnet aan het begin van deze eeuw een beetje gevolgd bekend van het Jepma-effect. Volgens Catrinus is het kennisvraagstuk rond waterstof laat (te laat?) op gang gekomen binnen Europa. Er zijn nauwelijks grote internationale kennisprogramma’s, waar alle topmensen zich naar toe bewegen. Ik denk aan het voorbeeld van Corona, waar kennis cruciaal is.  Je ziet met welke enorme snelheid er stappen gezet worden als je de onderzoekers bij elkaar zet. 
Er hangt van alles in de lucht, aldus Catrinus, een programma als HyDelta, waar binnenkort meer van bekend wordt gemaakt. Ook het groeifonds biedt mogelijkheden.
Catrinus geeft aan dat we moeten oppassen dat niet elk land , elke universiteit,  eigen onderzoek gaan doen. We moeten dus van elkaar weten wie wat doet en oppassen geen onderzoek te dupliceren. 

Arwin Nimis van het Drenthe College en Willem H2azenberg van Stork en Hydrogreenn praten over het belang van opleiding rond waterstof, samen met bedrijfsleven.
Concrete projecten
Nico van Dooren (Haven van Rotterdam) op de vraag ‘kan Rotterdam’ ook in de toekomst de energiehaven van Nederland en west-Europa blijven’, zeg ik volmondig JA. Samen met belangrijke andere partijen.
Emmen- Delfzijl – Oosterwolde

Na de lunch pauze weer verder, dichter bij huis. vanuit het gemeentehuis Emmen kondigt Diana de volgende sprekers aan. 

Harry Eshuis van Nam: met mogelijkheden op GZI terrein Emmen hebben we goud in handen. 
Camiel Broecheler, business developer bij SkyNRG. Alleen groene waterstof voor onze projecten -met partners- om groene kerosine te maken. 
Ben Tubben (Alliander), samen met zonnepark bedrijf Groenleven kijken naar oplossingen voor netcongestie. We gaan electrolyser plaatsen. In deze fase vooral leren.
Willem de Vries (Groenleven) : samenwerking met netbeheerder Liander heel goed; project zelf is best lastig.
Erik Koorman, manager Business development Intergas: hybride systemen; binnenkort proef met H2 wijkje in groningen, samen met Enexis.

Laatste blok van het congres bestond uit een aantal korte pitches van bedrijven. Deelnemers aan congres konden daarna -digitaal- netwerken met deze verschillende ondernemers. 

Dag allemaal

Over 1-2 weken, kun je op website van new emmergy de sheets en de FAQ’s terugvinden. Met dank voor de prima organisatie en de ruime pauze’s.

 

Webinar Waterstof: Hoe en Wat?

Tot ziens allemaal!

Dit was het laatste beeld van -weer- een webinar op 16 november 2020 met daarop de moderator (Leon Stille van New Energy Coalition, en zijn 4 gasten.  Met de klok mee: Jan-Jaap Aué, Joris Kee, Catrinus Jepma en Carl Holthausen.
Eerst een paar korte inleidingen van de vier gasten, Joris over waterstof (wat is het), Catrinus over waterstof als onderdeel van toekomstige duurzame energiesysteem (“we hebben te weinig groene moleculen”), Jan_Jaap over waarom waterstof het goed doet in Noord Nederland, en Carl over de opschaling van 50 waterstofvoertuigen als retrofit in 2020 (allemaal handmatig), naar op termijn 2000 H2-vrachtwagens per jaar. Alleen door serie-productie in deze orde van grootte kunnen de waterstofvrachtwagens concurrerend gaan worden met dieselvrachtwagens. Begin december krijgt Carl de sleutel van de nieuwe hal in Winschoten, waar na een aantal maanden inrichten gestart kan worden met de bouw van de eerste series vrachtwagens in de tweede helft 2021. Holthausen heeft al 200 orders.

Eem levendige discussie kwam op gang rond vragen van de verschillende webinar-volgers. Amusant was de vraag van een kijker hoeveel water er eigenlijk nodig is om een kg waterstof te maken. De vraag pingpongde tussen de sprekers heen en weer. Antwoord, zie onder.

Feedback ORGANISATIE

TOP: fijn dat er geen sheets waren, vanuit huis zit je alleen naar zo’n sheet te kijken. Beter om gezichten en uitdrukkingen te kunnen zien. En zeker nuttig om in deze setting regelmatig te herhalen. 

TIP: Zorg dat het platform dat gebruikt wordt(GoToWebinar), het mogelijk maakt als kijker ‘alle’ vragen  en  evt reacties in de chat te zien.
Uit de reactie van Leon maakte ik op dat er heel veel vragen waren, waar hij er enkele uitpikte. 

Om mbt van electrolyse  1 kg waterstof(gas) te maken is 8,9 kg water (=8,9 liter water) water nodig.  Afgerond is dat  9 kg water. En ontstaat dan ook 7,9 kg  zuurstof(gas).

Online presentatie waterstofwijk – in beelden

Toepassing waterstof kan ook in bestaande bouw.

Dat was de titel van de online presentatie bijeenkomst op 5 november over het publieke rapport Waterstofwijk Hoogeveen. Geanimeerde gesprekken, onder enthousiaste gespreksleiding van Anna Gimbrère.

In beelden, onder aan de link naar het rapport.

Gespreksleiding wetenschapsjournalist Anna Gimbrère
Projectleider Willem Hazenberg (Stork)
Kees Boer (Hoogeveen) en Jan-jaap Aué (Hanzehogeschool)
Met humor en adrem aan elkaar gepraat
Bastiaan Meijer (N-tra)
2e ronde gesprek: Bastiaan Meijer, Jan Pereboom (JP-Energiesystemen), Anna Gimbrère en Joan Teerling (Bekaert)
Eddy Veenstra (Rendo) en Tjisse Stelpstra (gedeputeerde Drenthe) 
Het formele deel

Na de drie ronde tafel gesprekken nog 1 x Kees Boer en Willem Hazenberg aan tafel. Willem overhandigt het rapport aan Jurgen Geelhoed van EZK. Jurgen zegt toe het niet alleen bij zijn collega’s van EZK onder de aandacht te brengen, maar ook bij BZK. Op de vraag van Anna (die in Amsterdam woont) of Jurgen ervoor kan zorgen dat zo’n bijdrage aan de warmtetransitie  ook in Amsterdam wordt gerealiseerd, antwoord hij: Als het in Drenthe kan, dan kan het ook in Amsterdam. Dus vooral laten zien dat het kan. 

Kadootje voor Willem

De presentatie wordt afgerond met een kadootje van het consortium voor Willem, voor zijn niet aflatende drive en enthousiasme: een kleine eik. Hiermee kan willem doorgaan met het bijdragen aan de energietransitie, door in eigen tuin CO2 te reduceren. 

Anna sluit af met een dankwoord voor verschillende betrokkenen. Trots, als ze ook mijn naam noemt. Mooie afsluiting.

Het rapport vind je onder andere hier .

Barntalk online – Vakonderwijs als sleutel voor de energietransitie

opleiden, opleiden, opleiden!

Met veel plezier gekeken naar de barntalk-online, georganiseerd door EnTranCe op 4 november.  Met vier positieve krachtige vrouwen in het panel en Marcel Koenis als gespreksleider. Eensgezindheid in wat nodig is: heel veel opleiden, goed samenwerken, naast technische agenda ook human capital agenda. Het hoe en wie is lastiger. Daar is nog geen pasklaar antwoord op.

Onderaan dit blog een recept, wie neemt de rol van chefkok op zich?

Marieke Abbink, Algemeen directeur, New Energy Coalition
Helmie Botter, NV Nederlandse Gasunie, Manager Business Development Hydrogen, sinds 1 november 2020
Anja Hulshof, Programma manager Gas 2.0, energycollege. Zie ook interview.
Ans Assies, programma manager Hanzehogeschool Energieonderwijs, o.a. master E4S en Innovatiewerkplaats EnTranCe.
Marcel Koenis, business development EnTranCe 
meer, sneller, breder

Waar halen we die tienduizenden, goed opgeleide professionals vandaan die we nodig hebben voor de energietransitie? Naar verwachting zijn er in 2030 alleen al in de technische sector 25.000 nieuwe banen nodig, voor een groot deel MBO-opgeleide mensen. Dat gaan we niet halen met de huidige instroom aan technische studenten. Niet met de aantallen en niet met het tempo waarin nu onderwijs curriculum wordt geactualiseerd (en blijft). Heel duidelijk werd uit de paneldiscussie dat de blik breder moet: ook juristen, communicatoren , docenten, moeten mee ontwikkelen. 

Samenwerking

Hoe kan meer regionale samenwerking tussen bedrijven, onderwijs en overheid ervoor kan zorgen dat onze jonge professionals beter opgeleid worden. Gastspreker Marieke Abbink, directeur New Energy Coalition geeft een presentatie over de mogelijkheden die zij ziet.

Investering in mensen

De industrie investeert de komende jaren miljarden in groene waterstof productie en infrastructuur. Dat biedt kansen voor de hele regio als de Hydrogeen Valley, voor Nederland en Europa. De positie van (Noord)Nederland is goed, we hebben nu een voorsprong, maar moeten wel aan de gang, doen, om die te behouden.
Dus op het investeringsplan van de industrie in productie en infrastructuur van waterstof in de regio (november 2020) volgt logischerwijs een investeringsplan in mensen van de regio!

Dat gaat niet vanzelf, We hebben een chefkok nodig die de boel regisseert en verbindt en van de ingrediënten een smakelijke maaltijd maakt: het duurzame energiesysteem van de toekomst. 

Recept voor de waterstof- en energietransitie:
opleiden, opleiden, opleiden
  1. Men neme een overheid (rijk en regio) die consistent stimulerend beleid voor duurzame energie en de rol van H2 voert;
  2. Men doet er -als onderwijs-   3 scheppen bovenop door meer, sneller en anders jonge mensen en bestaande professionals voor te bereiden op de gouden baan in het groene werk;
  3. Men investere breed- als overheid en industrie-  om de groene banen al in de opleiding aantrekkelijk te maken, ook voor nieuwe banen bij MKB-bedrijven;
  4. Men ondersteune -als overheid en industrie – MKB-bedrijven in de groene maak- en kennisindustrie nieuwe business te maken. Bijvoorbeeld door onder andere door het betaalbaar beschikbaar maken van groen talent voor hen.

Recept gebaseerd op de samenvatting van Barn Talk moderator Marcel Koenis op linkedin 

Barntalk terug te kijken hier

Openbaar Rapport Waterstofwijk Hoogeveen

Het enige exemplaar in de eerste druk, september 2020!

Een consortium van 22 partijen voortgekomen uit het Hydrogreenn netwerk (waterstof geinteresseerde organisaties) heeft de in periode 2018-2020 gewerkt aan het maken van een blauwdruk, een ontwerp, voor een waterstof wijk in Hoogeveen. Tweede ‘deliverable’ is het ontwikklen van een waterstof-cv-ketel voor het verwarmen van huizen in de Waterstofwijk. Het projectteam heeft -als je alles zou printen- wel een halve meter documenten opgeleverd. Het consortium vroeg mij de (eind)redactie van het publieke rapport te doen, samen met een docent -onderzoeker van de Hanzehogeschool.

100 blz in een oogopslag

Begin september 2020 is de eindversie ingeleverd bij het consortium.
Begin oktober 2020 was de online presentatie van het rapport binnen het consortium.
Op 5 november 2020 is het publieke evenement waar het rapport openbaar word gemaakt. Het rapport is als  clickable pdf beschikbaar. O.a. hier.  en hier.

Indeling in thema’s

Tussen-in-tijd Jan Rotmans Webinar 9 oktober 2020

We leven niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk

Jan Rotmans – 9 oktober 2020 – presentatie voor studenten (en on line stream) in Centrum Duurzaam, ROC Friese Poort 

Ik probeer zo duurzaam mogelijk te leven, maar ik wil niet saai leven.

Crises zijn een zegen

Mensen zijn hardleers, we leren vooral van crises. Crises helpen ons om wezenlijk te veranderen  (5-10% veranderd, aantal crises nodig, bij 25% van mensen een omslag; wereld gaat niet veranderen na corona. Transitie is een fundamentele omslag in denken, handelen en organiseren. Het gaat om impact. 

Impact: in tijden van chaos kunnen kleine groepjes mensen het verschil maken met slimme interventies. Impact leidt tot betere bedrijfsresultaten.  Op 8 oktober werd bekend dan de ‘Jonge klimaatbeweging’ 1e is geworden in de  duurzame jonge top 100. Greta Thunberg is op 9 oktober genomineerd voor Nobelprijs voor de vrede.

MBO Cruciaal

De nieuwe maakindustrie moet weer weer dichterbij komen: groene installateurs, laadpaalplaatsers, windmoleninstallateurs, dakvergroeners, sensorplaatsers, zonnepanelen monteurs. Volgens Rotmans zijn 250.000 extra MBO banen in de nieuwe economie nodig. 10 x zo veel MBO studenten nodig. Dat levert goede perspectieven voor MBO’ers.  Een beginnend installateur verdiend  dan een beginnend accountant. 
MBO scholen moeten wel mee bewegen, waarschuwt Rotmans. Er moet een MBO 3.0 komen, ander curriculum, vakken in context maatschappelijke thema’s en een nieuwe generatie docenten die komt vanuit nieuwe economie met vaardigheden 3.0 : leren-werken-ondernemen –> samen

Wat kunnen jullie doen?, vraagt Rotmans aan de studenten in de zaal.
Denk constructief mee over jullie onderwijs en de rol van duurzaamheid. Verander je levensstijl, eet minder vlees, koop minder spullen, neem in Europa de trein ipv het vliegtuig, isoleer je huis (via  je ouders).

Als je over 15 jaar nog aan aardgas zit ben je een sukkel
Als je over 10 jaar nog zo’n vieze vette hamburger eet, ben je een sukkel.
Als je nu rookt ben je een sukkel.

Rotmans sluit af met de uitspraak waar hij altijd mee afsluit.

“Iedereen zei dat het onmogelijk was
totdat iemand langskwam die dat niet wist.
(en dat was ik) . “

Waterstofbeurs

Recent zijn drie rapporten over waterstof gepubliceerd, en minister Wiebes van EZK schreef er een kamerbrief over aan de tweede kamer.

Een van de drie is Een waterstofbeurs voor het klimaat (Bert den Ouden, in september gepubliceerd). Het is een verkennend rapport. Dat gaat nu gevolgd worden door een definitiestudie (hoe kan zo’n waterstofbeurs eruit gaan zien), in opdracht van Gasunie en vier havens. Interessant dat in dit geval de vier zeehavens ook expliciet betrokken zijn.

Uit de kamerbrief: 
Een handelsplatform kan bijdragen aan de ontwikkeling van een waterstofmarkt. Daarom heb ik laten onderzoeken wat er nodig is voor het realiseren van een waterstofhandelsplatform in Nederland, mede op basis van eerdere ervaringen met de oprichting van de elektriciteitsbeurs en de gasbeurs. 
Het rapport stelt dat Nederland een goede uitgangspositie heeft voor een dergelijke beurs. Eerste stappen zijn het creëren van lokale handelspunten, starten van een handel in garanties van oorsprong en een waterstofprijsindex. Een waterstofbeurs kan functioneren als katalysator in de opbouwfase van de markt, en als faciliteit voor een betere economische optimalisatie als de waterstofmarkt volgroeid is. 
Een consortium van Nederlandse partijen wil verder gaan onderzoeken en uitwerken wat er nodig is voor een waterstofbeurs. 

R

Eind 2002 werd bij Gasunie de Title transfer facility (TTF) in gebruik genomen, een virtuele marktplaats waar aardgas tussen partijen kon worden uitgewisseld. Een paar jaar later was ik zelf betrokken bij een project met APX, de amsterdam power exchange, om een verbinding te maken tussen het TTF en de energiebeurs APX, waar anoniem in energie, en toen ook aardgas-link TTF, gehandeld kon worden. Reuze interessant project. kK kan me voorstellen dat het ontwerp  van een waterstof beurs daar veel overeenkomsten mee heeft.